Vừa qua, tôi được mời tham dự Hội thảo INC500/5.000 - hội thảo của 500/5.000 doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) phát triển nhất nước Mỹ - tại Washington DC. Hội thảo này là để tôn vinh tinh thần doanh nhân Mỹ - bất kể tình hình nền kinh tế thế nào, SMEs vẫn tạo công ăn việc làm, nuôi sống người lao động.
Các giám đốc Mỹ SMEs đa dạng, nhiều người có bề ngoài khá "nông dân". Và cũng giống như ở VN, người chủ doanh nghiệp cũng vừa là CEO và nắm chuyên môn. Điều thú vị là họ sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm phát triển doanh nghiệp, kỹ năng quản lý của mình.
Hầu hết doanh nhân Mỹ đều có khả năng thuyết trình, trình bày tốt. Họ tham gia hội thảo hào hứng và không quá bận tâm về lễ nghi như doanh nhân Việt Nam. Có người tham dự Hội thảo cùng vợ, có người đi cùng con gái. Họ khá già, phần lớn tầm 50-60 tuổi, một số 40 tuổi và lớp doanh nhân trẻ tầm 20-30 tuổi như Việt Nam rất ít.
Jim Collins, tác giả của nhiều cuốn sách nổi tiếng như Từ tốt đến vĩ đại, Xây dựng để trường tồn, từng nói một câu mà hầu hết SMEs tại Mỹ nằm lòng: “Bạn phải hữu ích và mang lại giá trị cho cuộc sống”. Rất nhiều SMEs của Mỹ đã lấp vào khoảng trống dịch vụ mà nhà nước và các công ty lớn chưa thực hiện được hoặc còn bỏ ngỏ.
Tham dự Hội thảo, tôi được biết nhiều doanh nghiệp Mỹ làm những việc mà người Việt Nam khó có thể hình dung như Paul Spiegelman - CEO và là người sáng lập Beryl (Texas) - một call center chuyên cung cấp thông tin, tư vấn về sức khỏe cho cộng đồng. Người bệnh gọi đến sẽ được khuyên nên đi khám ở đâu, chi phí thế nào cho rẻ, nên gặp bác sĩ nào, bảo hiểm ra sao.
Hay có công ty chuyên xây nhà tại các khu nghỉ mát và bán kiểu sở hữu 1/52 căn hộ. Người mua chỉ phải bỏ tiền mua 1/52 căn hộ, và họ cùng gia đình có quyền đi nghỉ ở đó một tuần trong năm (1/52 tuần), vừa tránh được việc thuê khách sạn đắt đỏ, vừa được thoải mái như ở chính nhà mình.
Ngoài ra, công ty cũng cung cấp thêm dịch vụ đổi kỳ nghỉ cho các đồng sở hữu này. Ví dụ một người sở hữu 1/52 căn nhà nghỉ tại New York, năm trước đã nghỉ cả tuần ở New York, năm sau muốn đi nghỉ ở một khu du lịch khác tại Hawaii; thì công ty sẽ đứng ra làm trung gian trao đổi nhà với một chủ sở hữu 1/52 căn nhà khác tại Hawaii cho họ.
Lý do họ đưa ra dịch vụ này là vì gia đình nào ở Mỹ cũng có nhu cầu đi nghỉ mát, trong khi việc sở hữu nguyên một căn nhà tại một khu nghỉ mát thì không phải gia đình nào cũng thực hiện được. Hoặc nếu họ có thể thực hiện được điều đó thì chuyện đi nghỉ mát ở cùng một nơi hết năm này đến năm khác cũng sẽ gây nhàm chán - chưa tính đến khía cạnh lãng phí của việc mua cả căn nhà, mỗi năm chỉ nghỉ vài tuần rồi cả năm để đó. Vậy nên họ chỉ sở hữu 1/52 căn nhà và trao đổi quyền lợi với các đồng sở hữu như mình.
Doanh nhân Việt Nam nên học hỏi và tận dụng điều này. Bởi chẳng hạn với dịch vụ call center như đã nói ở trên, nếu được lập ra ở VN, tôi chắc hẳn cũng đắt hàng. Người Việt hiện nay mỗi khi bản thân hoặc người quen trong gia đình bị ốm đau đều phải mất khá nhiều công sức và thời gian, tiền bạc để tiếp cận bác sỹ, dịch vụ có thể khám chữa bệnh tốt. Thực tế, loại hình công ty dịch vụ công đã bắt đầu có ở Việt Nam, nhưng vẫn cần được đẩy mạnh hơn nữa. Đây cũng chính là “những đại dương xanh” mà các doanh nhân VN vẫn đang tìm kiếm.
Người Mỹ rất coi trọng tinh thần kinh doanh của SMEs
Về tổng thể, tinh thần kinh doanh và cách hoạt động của các SMEs của Mỹ khác xa với Việt Nam. Mối lo lắng, quan tâm của họ khác mối quan tâm, lo lắng của chúng ta. Tại Việt Nam, các công ty thường mất rất nhiều thời gian cho các thủ tục thuế, hành chính, công nợ khó đòi…
Chủ doanh nghiệp Mỹ không phải lo nhiều đến chất lượng, trình độ nhân viên. Tại Việt Nam, do không được đào tạo bài bản tại trường học, nên hầu hết nhân viên có kỹ năng làm việc kể cả những kỹ năng đơn giản như soạn văn bản, làm báo cáo kế hoạch cũng yếu, dẫn đến hiệu suất làm việc thấp. Thường phải 3-5 người mới bằng một nhân viên Mỹ.. Nhân viên Việt Nam cũng thường "nhảy việc" nhiều, tâm lý không chắc chắn, không hiểu nguyên tắc trong công việc.
Người sử dụng lao động tại Mỹ cũng phải lo lắng về sự chân thật của nhân viên, nhân viên không ăn cắp, ăn trộm, khi làm việc tập trung vào công việc, không đi sớm về muộn. Điều căn bản là người lao động Mỹ, dù là nhân viên "cổ xanh" hay "cổ trắng" thì kỹ năng đều rất thành thục.
Về phía doanh nghiệp, họ đóng bảo hiểm đầy đủ, đảm bảo trả mức lương đủ cho người lao động sống tốt. Và ở Mỹ thực sự là ông chủ hiểu việc và vai trò ông chủ, nhân viên hiểu việc/vai trò trách nhiệm của nhân viên. Ông chủ/người quản lý học làm ông chủ/người quản lý, nhân viên học làm nhân viên tốt.
Doanh nghiệp Việt làm 'người khổng lồ bé nhỏ', tại sao không?
Tại hội thảo, tôi được mời tham dự một cuộc gặp mặt nhỏ một số doanh nhân Mỹ trong cộng đồng Những người khổng lồ bé nhỏ (SmallGiantsCommunity.org), chủ tịch là Bo Burlingham, biên tập viên cao cấp của INC, cũng là tác giả cuốn Những người khổng lồ bé nhỏ.
Đây là những công ty khá nhỏ bé nếu so về quy mô ở Mỹ, khoảng dưới 500 nhân viên, không phát triển thành những tập đoàn lớn mà chọn cách trở thành công ty xuất sắc, hàng đầu trong lĩnh vực của mình.
Tôi cho rằng mô hình Small Giants chính là giải pháp khả thi cho các doanh nghiệp Việt Nam, xét trên tất cả các điều kiện kể cả về môi trường, kinh tế và cả nhân lực Tôi sẽ trình bày vấn đề này trong bài viết sau.
INC500/5.000 là hội thảo do Tạp chí INC tổ chức, cũng là hội thảo lớn và uy tín nhất về SMEs ở Mỹ. Nhiều nhân vật nổi tiếng ở Mỹ như nguyên tổng thống Bill Clinton, Marshall Goldsmith, Scott Cook, Bernard Marcus và Thomas Friedman cũng đã từng đến nói chuyện tại các hội thảo Inc 500/5000 những năm trước. Kể từ năm 1982, tạp chí INC cho ra mắt danh sách INC 500 (đến năm 2007 mở rộng ra INC500/5000) là danh sách 500 SMEs phát triển nhanh nhất nước Mỹ, chia theo ngành, khu vực, nguồn gốc chủ doanh nghiệp. Tất cả công ty thuộc danh sách này đều là các công ty riêng, nhỏ, độc lập… không phải là thành viên hay chi nhánh của bất cứ một tập đoàn hay công ty nào khác, và tất cả đều có một điểm chung là có mức phát triển trên 100% mỗi năm trong 3 năm liên tiếp. Hàng năm, INC đều tổ chức các hội thảo nhằm vinh danh các doanh nghiệp này và tạo cơ hội để cho chủ doanh nghiệp gặp gỡ, trao đổi kinh nghiệm với nhau. Diễn giả chính tại Hội thảo năm nay của INC là Jim Collins, Tony Hsieh (CEO & sáng lập Zappos.com, cũng là người vừa bán Zappos.com cho Amazon với giá 900 triệu đô la) và tỷ phú Mỹ gốc Phi đầu tiên David Neeleman, người sáng lập JetBlue. |
Nguyễn Cảnh Bình
Chủ tịch HĐQT, Giám đốc Công ty CP Alpha Books