Tên khoa học của quả gấc là Momordica cochinchinensis Spreng. Ấn Độ gọi là bhat kerala, Trung Quốc gọi là mộc miết tử... Người Việt Nam gọi đơn giản là gấc. Màng đỏ bao quanh vỏ hạt chứa nhiều dầu gấc, có giá trị vì chất lypocaroten của nó. Lypocaroten giúp hấp thụ các chất dinh dưỡng, đặc biệt là các chất dinh dưỡng hoà tan trong mỡ bao gồm vitamin A, D, E và K.
Người Việt Nam sử dụng phần thịt màu đỏ bên trong vỏ hạt gấc trong một món gọi là xôi gấc, hay cơm đỏ, được làm bằng cách thêm thịt gấc xay vào gạo trắng. Là một món ăn truyền thống tại các đám cưới, Tết Nguyên đán và những ngày hội khác, món xôi được phục vụ với hạt gấc có màu đầy sức sống. Phần lớn sức mạnh dinh dưỡng được chứa trong các ngăn chứa hạt của nó. Màu da cam và đỏ sáng của gấc cho thấy sự tập trung cao các chất chống ôxy hoá mạnh, đặc biệt là beta-caroten và lycopen.
Nhà Nghiên cứu Thuỷ Lê Vương - tiến sĩ, một nhà dinh dưỡng học tại Đại học California có những ký ức đáng nhớ về quả gấc từ thời thơ ấu tại Việt Nam. Bà nói: "Màu sắc thay đổi của quả gấc, đu đưa trên những dây leo len lỏi quanh cổng vào cuối vụ gấc, báo hiệu một thời điểm trẻ con mong ngóng, vì những lễ hội có xôi gấc báo hiệu năm mới sắp được tổ chức".
Bà nói thêm, vào tháng 12, không thể không chú ý đến những giàn gấc trước nhà ở miền Bắc Việt Nam, với những trái xanh và đỏ đu đưa treo trên đó. "Bây giờ tôi vẫn thích ăn một bát xôi gấc vào bữa sáng khi có thể. Bát xôi đỏ thẫm mang đến một cảm giác ấm áp cho những buổi sáng lạnh lẽo hoặc buồn tẻ", bà tâm sự.
Bác sĩ Nguyễn Công Suất (trái), tiến sĩ Thủy Lê Vương (thứ ba từ trái sang) và các chuyên gia tại vùng nguyên liệu gấc. |
Trong một bài báo của tác giả Harriet V. Kuhnlein, giáo sư về dinh dưỡng và là giám đốc sáng lập của Trung tâm Dinh dưỡng và Môi trường của người bản xứ (CINE) tại Đại học McGill ở Montreal, khuyến cáo, vì dịch vụ y tế ở nhiều địa phương còn quá thấp, cần nâng cao bảo vệ sức khoẻ cộng đồng. Kuhnlein nói rằng những chất dinh dưỡng quý giá từ thực vật thường không được người địa phương phát hiện. Những công dụng tuyệt vời của gấc không được người dân biết đến, mặc dù gấc mọc đầy ở bờ rào, bờ ao… Và trái gấc của Việt Nam là một trong 5 nghiên cứu được thực hiện bởi FAO, được đề cập trong bài báo của Kuhnlein.
Ở vùng nông thôn Việt Nam, sự thiếu vitamin A từ lâu đã là một mối quan tâm. Vitamin A giúp duy trì một làn da khoẻ mạnh, mềm mại, mịn màng và bảo vệ màng nhầy của miệng, mũi, họng, phổi, giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng và bảo vệ chống ô nhiễm không khí và chất gây ô nhiễm. Nó cũng giúp tăng cường thị lực và chống quáng gà, giúp hình thành xương và răng, tăng độ đàn hồi và bổ sung độ ẩm cho da, và giúp xua đi những dấu hiệu của tuổi già gây ra bởi ánh nắng. Thiếu vitamin A có thể làm cho da bị khô và cứng.
Beta-caroten và lycopen làm cho rau quả, bao gồm gấc có màu đỏ, và chúng được tìm thấy nhiều trong gấc. Trong tất cả các loại rau quả có chứa hai chất chống ôxy hoá mạnh này, gấc nổi lên như một nguồn tốt nhất thế giới. Beta-caroten cần thiết cho thị lực, sự phát triển và sự phân chia và tái tạo tế bào. Nó cũng giúp tăng cường hệ miễn dịch, bảo vệ chống những cơ quan có thể gây bệnh, và nó hỗ trợ sự nguyên vẹn về cấu trúc của mô. Nó có thể giúp chống mệt mỏi do bệnh thiếu máu, tăng sức khoẻ của da, giúp bảo vệ thị lực và cân bằng hệ thống thượng thận để tăng cường năng lượng và sức bền.
Gấc được xác định là có hàm lượng beta-caroten cao nhất trong số các loại rau quả bản xứ của Việt Nam. Trong nghiên cứu của FAO, trong số báo tháng 5 năm 2002 của Báo dinh dưỡng Mỹ, một nhóm các nhà nghiên cứu của Đại học Californa, đứng đầu là tiến sĩ Lê Vương đã đánh giá món xôi gấc giàu beta-caroten là một nguồn provitamin A, tiền thân cho vitamin A, cho trẻ em ở nông thôn Việt Nam.
Các sản phẩm gấc uy tín trên thị trường. |
Các nhà nghiên cứu tìm ra rằng những trẻ nhận bổ sung gấc tăng đáng kể mức beta-caroten trong huyết tương. Ngoài ra, gấc làm tăng nồng độ hemoglobin của những trẻ có mức hemoglobin thấp hoặc bấp bênh. Các nhà nghiên cứu kết luận: "Một số loại rau quả bản xứ giàu vi chất dinh dưỡng ở miền bắc Việt Nam được xác định có khả năng tăng cường sức khoẻ, và gấc chứa mức độ beta-caroten cao nhất 45 mg hay 45.000µg/100g. Beta-caroten từ xôi gấc là một nguồn provitamin A carotenoid. Những trẻ em bị thiếu máu trầm trọng có thể có lợi nếu ăn xôi gấc thường xuyên".
Bác sĩ Nguyễn Công Suất là người đã cùng với các giáo sư nổi tiếng trong nước và quốc tế nghiên cứu về gấc. Ông đã giúp đỡ tiến sĩ Vương Thúy Lệ của Đại học California thực hiện các đề tài nghiên cứu về gấc. Năm 2001, ông đã sản xuất thành công viên nang dầu gấc Vinaga để cung cấp cho thị trường Mỹ và thế giới. Hiện nay, viên nang dầu gấc Vinaga đã được bán rộng khắp ở các hiệu thuốc trên toàn quốc. Năm 2011, Công ty Gấc Việt Nam đã sản xuất thành công sản phẩm Dầu gấc viên nang Vinaga-DHA, giúp trẻ em phát triển trí tuệ và tăng cường trí nhớ cho sức khỏe con người.
(Nguồn: Vnpofood)