Mới đây, Ngân hàng Thế giới (WB) cùng Viện Nghiên cứu Quản lý Trung ương (CIEM) tiến hành một cuộc khảo sát trên 350 công ty tại Hà Nội, TP HCM và một số tỉnh lân cận. Nghiên cứu này tập trung tìm hiểu những kỹ năng mà nhà tuyển dụng cần ở người lao động, và nhận xét của họ về nhân lực hiện tại của công ty.
Kết quả cho thấy hầu hết các công ty không hài lòng với chất lượng giáo dục và kỹ năng của nhân viên, đặc biệt là kỹ sư và kỹ thuật viên. Việc này thể hiện rõ nhất tại các công ty xuất khẩu và sáng tạo, vốn được kỳ vọng giúp Việt Nam chuyển dịch sang nền kinh tế công nghiệp hóa tiên tiến.
Lao động Việt Nam bị cho là còn thiếu nhiều kỹ năng mềm. Ảnh: Hoàng Hà |
Các nhà tuyển dụng cho biết họ không chỉ đòi hỏi kiến thức chuyên môn, mà còn cần năng lực "nhận thức", "xã hội" và "hành vi". Ví dụ, tư duy phản biện là tối cần thiết với các nhân viên văn phòng, sau đó là kỹ năng giải quyết vấn đề, lãnh đạo và giao tiếp. Còn với các công nhân, kỹ năng làm việc nhóm và giải quyết vấn đề được coi là quan trọng hơn cả.
Theo ông Christian Bodewig - Điều phối viên Phát triển Con người của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, những kết quả này cho thấy Việt Nam không nên chỉ tập trung vào kiến thức chuyên môn, đào tạo nghề và giáo dục đại học. Tư duy phản biện và làm việc nhóm được phát triển từ tiểu học, phổ thông cơ sở và trung học. Còn đại học trường nghề và chỉ cung cấp kiến thức chuyên môn để thực hiện công việc. Ông Bodewig cho rằng việc này là chưa đủ. Những gì người trẻ học được, hoặc không học được ở thời kỳ đầu đều quan trọng đối với nhà tuyển dụng.
Thêm vào đó, đối với cách dạy đọc - chép hiện nay, học sinh sẽ không thể phát triển tư duy phản biện, kỹ năng giao tiếp và giải quyết vấn đề. Vì vậy, nếu Việt Nam muốn trang bị đủ kỹ năng cho người trẻ, thì phương pháp giảng dạy này cần phải thay đổi.
Cuối cùng, quan điểm của các nhà tuyển dụng Việt Nam rất giống với các nước phát triển có thu nhập cao và trung bình. Ngay tại Đức và Anh, các công ty cũng thừa nhận lao động của họ còn yếu kỹ năng giao tiếp và tư duy phản biện. Vì vậy, Việt Nam nên tập trung phát triển những kỹ năng không bao giờ lỗi thời này.
Ông Bodewig cho biết Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế nông nghiệp sang công nghiệp hóa. Vì vậy, rất nhiều lao động vẫn còn trong lĩnh vực nông nghiệp. Số nhân lực giá rẻ dư thừa tại đây cũng là lợi thế cạnh tranh lớn của Việt Nam trong sản xuất.
Theo ông, hiện tại là thời điểm thích hợp nhất để Việt Nam tập trung phát triển những kỹ năng cần thiết cho lao động. Kinh tế Việt Nam và các nước láng giềng đang thay đổi rất nhanh. Trong khi đó, vai trò công xưởng thế giới nhờ lao động giá rẻ của Trung Quốc đang lung lay mạnh. Điều này cho thấy lao động giá rẻ, tay nghề thấp không thể đảm bảo phát triển bền vững bằng việc xây dựng đội ngũ nhân lực chất lượng cao.
Tuy nhiên, cải cách giáo dục sẽ không thể thành công nếu chỉ có sự lãnh đạo của chính phủ. Kinh nghiệm từ nhiều nước trên thế giới cho thấy việc này cần sự tham gia của toàn xã hội, gồm cả doanh nghiệp, trường học, phụ huynh và học sinh. Ngay từ đầu, nhà tuyển dụng nên công bố rõ những kỹ năng quan trọng trong công việc. Sau đó, giáo dục sẽ được định hướng để đào tạo những gì thật sự cần thiết cho tương lai.
Thùy Linh