Ký kết bản ghi nhớ phổ biến hình thức PPP giữa Thị trưởng thành phố London và đại diện Sở kế hoạch đầu tư TP HCM. |
Theo bà Jane Radford, đại diện ngành vận tải của công ty Mott MacDonald, hình thức hợp đồng PPP mang lại tiện ích đặc biệt cho các dự án cần sử dụng vốn lớn. Theo hợp đồng này, Nhà nước thiết lập các tiêu chuẩn về cung cấp dịch vụ, còn tư nhân được khuyến khích cung cấp các dịch vụ này bằng cơ chế thanh toán theo chất lượng dịch vụ.
"Hợp tác công tư là cách đưa những sáng tạo vào quản lý, tăng khả năng tiếp nhận nguồn tài chính cho các dự án. So với hình thức tư nhân hóa, PPP là hình thức có thời hạn, Chính phủ được hoàn lại tài sản khi hợp đồng hết hiệu lực", bà Jane Radford nói.
Thế mạnh của hình thức PPP là cung cấp dịch vụ công nghệ hiện đại ngay cả khi ngân sách công có hạn, chuyển giao đúng thời gian với giá cả ổn định, nhờ đó giảm chi phí. Theo kinh nghiệm ứng dụng PPP ở Singapore, mức giảm chi phí thực hiện dự án có thể đạt tới 15-20%.
Theo Thị trưởng thành phố London, Alderman Michael Savory, quá trình ứng dụng PPP bắt đầu ở nước Anh từ năm 1992. Khi đó, Đảng Bảo thủ trong Chính phủ Anh đã khắc phục tình trạng thiếu vốn ngân sách mà không tăng các khoản vay của chính phủ bằng cách đưa ra hình thức PPP. Cũng từ lúc này, nhà nước cho phép tư nhân cùng tham gia đầu tư vào các dịch vụ hoặc công trình công cộng của nhà nước. Một trong những hợp tác điển hình là trong lĩnh vực xây dựng trường học. Ông Alderman Michael Savory cho biết, với hình thức PPP, Nhà nước sẽ ký hợp đồng để tư nhân cung cấp dịch vụ bao gồm việc xây dựng trường lớp, bảo trì và vận hành trường trong thời gian 25 năm, với các tiêu chuẩn của Nhà nước đưa ra. Tư nhân thành lập công ty chuyên trách về thiết kế xây dựng, vận hành và bảo trì trường học và sẽ được nhà nước thanh toán định kỳ trong suốt thời gian hợp đồng.
Mặt khác, hình thức PPP đã giúp Nhà nước giải quyết được nhiều vấn đề của xã hội nhờ sự tham gia của tư nhân trong các dự án về giao thông vận tải cầu đường, quốc phòng, tư pháp. Cũng theo thị trưởng London, hiện Anh đã nhận được chuyển giao khoảng 44 bệnh viện và 119 chương trình y tế, 250 trường học, 4 hệ thống đường sắt nội hạt, các trạm cảnh sát và cứu hỏa, hệ thống chiếu sáng đô thị... Tính từ năm 1995 đến nay, nước Anh có tới hơn 700 dự án ứng dụng hình thức PPP.
Cũng với kinh nghiệm thực hiện các dự án PPP ở Singapore, ông Gary R. Swinfield cho rằng hình thức PPP giúp san sẻ rủi ro về đầu tư từ nhà nước sang tư nhân, mà vẫn mang lại cơ sở vật chất trường học và giáo dục cho người dân.
Hợp đồng BOT ở các dự án như điện chính là một hình thức PPP ở VN. Tuy nhiên, mức độ thu hút vốn từ tư nhân ở hình thức này chưa cao. Ông Nguyễn Hữu Tín, Phó chủ tịch UBND TP HCM cho biết, hiện các dự án hạ tầng trong thành phố rất cần sự tham gia của khu vực tư nhân. Vì vậy chính quyền thành phố đang nhờ Chính phủ Anh hỗ trợ phổ biến phương thức hợp tác công tư như một giải pháp để phát triển kinh tế.
Theo các chuyên gia về PPP, hợp đồng loại này rất phức tạp, đòi hỏi một khung pháp lý đo lường được và đảm bảo một quá trình rõ ràng. PPP có những hạn chế về thời gian chuyển nhượng dài, phí tổn đặt hàng cao, thời gian đặt hàng lâu, hạn chế trong việc thế chấp dịch vụ công cộng. Chỉ tính riêng thời gian trung bình hoàn thanh dự án PPP cũng mất từ 6 tháng đến 1 năm.
Ông Gary Swinfield cho biết thêm, khi ứng dụng PPP, vấn để cơ bản nhất là phải có sự cam kết của chính quyền đối với việc bảo đảm cho cho khu vực tư nhân hoạt động. Vấn đề dễ gây rủi ro cho các dự án là quy hoạch và quyền sử dụng đất. Tiếp đến là việc lựa chọn các dự án có vốn đầu tư lớn, ở Việt Nam cần lựa chọn các các dự án từ 100 đến 500 triệu USD.
"Rủi ro sẽ lớn hơn đối với các dự án dài hạn. Và thực tế, Việt Nam không có sẵn các loại bảo hiểm về mặt thương mại đối với nhưng lĩnh vực mà dự án yêu cầu như: hư hỏng về vật liệu xây dựng, trì hoãn khởi công, bảo hiểm rủi ro chính trị…" - Ông Swinfield nói - "Trong quá trình thực hiện dự án PPP, nếu có những thiệt hại không được bảo hiểm xảy ra, dự án sẽ bị chấm dứt, hoặc chính phủ sẽ đứng ra làm người bảo hiểm cho phương án cuối cùng".
Tuấn Vinh