Ghé vào các website mua bán trực tuyến như chodientu.vn, webmuaban.com hay ethitruong.com vào thời điểm cuối năm, đập vào mắt khách hàng là những lời chúc và logo quảng cáo cho các sản phẩm của mùa Giáng sinh và Tết. Các doanh nghiệp đều sẵn sàng với nhiều chương trình khuyến mại, giảm giá và quà tặng hấp dẫn. Chodientu.vn giảm giá các mặt hàng 10-40% và liên tục tổ chức đấu giá hàng dành riêng cho Giáng sinh.
Chodientu.vn đang bày bán nhiều hàng Giáng Sinh. Ảnh chụp màn hình. |
Nhiều tiềm năng, nhưng mới manh nha
Theo ông Trần Thanh Hải, Vụ phó Vụ Thương mại điện tử, Bộ Thương mại, hiện chưa thể thống kê chính thức có bao nhiêu website và doanh nghiệp kinh doanh trực tuyến trên cả nước. Đồng thời, buôn bán qua mạng cũng chưa nằm trong danh mục các hình thức kinh doanh tại Việt Nam. Nghị định về Thương mại điện tử ban hành tháng 6/2006 được coi là một trong những văn bản pháp quy đầu tiên về kinh doanh trực tuyến. Tuy nhiên, Nghị định này mới dừng lại ở việc sử dụng các chứng từ trong hoạt động thương mại điện tử.
Hiện các doanh nghiệp buôn bán trên các chợ điện tử đều đăng ký kinh doanh như các doanh nghiệp thông thường. Việc thanh toán bằng thẻ hầu như chưa được sử dụng và các khách hàng từ Việt Nam mua bán tại các chợ điện tử quốc tế thường bị chặn thẻ thanh toán vì lý do an ninh.
Bà Đào Lan Hương, Phó giám đốc công ty Peacesoft, chủ nhân mạng chodientu.vn, cho biết, theo tính toán của công ty này, tại Việt Nam hiện có trên 100 doanh nghiệp kinh doanh trực tuyến theo hình thức khách hàng với khách hàng (C2C), còn theo dạng công ty với công ty (B2B) vẫn rất hạn chế. Các giao dịch chiếm đa số trên các website là giữa công ty với khách hàng.
Giao dịch của trên 2.000 doanh nghiệp qua hệ thống gian hàng của chodientu.vn đạt trên 1 tỷ đồng mỗi tháng. Vì vậy, theo bà Hương, các công ty kinh doanh trực tuyến có thể gặt hái nhiều thành công trong một vài năm tới, khi có được một khuôn khổ cho loại hình kinh doanh này và người tiêu dùng cũng quen dần với mua bán qua mạng.
Tuy nhiên, giới buôn bán qua mạng cũng thừa nhận, hiện các mạng kinh doanh trực tuyến tại Việt Nam đóng vai trò quảng bá sản phẩm và thương hiệu doanh nghiệp hơn là hoạt động như một loại hình kinh doanh hoàn chỉnh. Ông Trần Thanh Hải là một trong những người tham gia xây dựng chương trình quản lý kinh doanh trực tuyến tại Việt Nam song cũng thừa nhận buôn bán qua mạng vẫn chưa thể thay thế kinh doanh theo hình thức thông thường.
Chọn được sản phẩm ưng ý trên trang website, hầu hết khách hàng vẫn trực tiếp đến xem sản phẩm tại cửa hàng. Việc thanh toán sau đó được thực hiện theo hình thức truyền thống, tức doanh nghiệp vận chuyển sản phẩm và nhận tiền trực tiếp từ người mua. Một số doanh nghiệp đã bắt đầu nhận thanh toán bằng chuyển khoản qua ngân hàng hay qua máy ATM. Tuy nhiên, không nhanh gọn, nhất là chưa tạo được sự tin cậy giữa người bán và người mua, khiến hình thức thanh toán này chưa được chấp nhận rộng rãi.
“Trong thời điểm hiện nay, hiệu quả cho việc xây dựng, quảng bá thương hiệu trên mạng vẫn cao hơn so với việc gia tăng doanh số”, bà Hương cho biết.
Chưa được quản lý chặt chẽ
Năm 2005, một chủ hàng trên diễn đàn Trí tuệ Việt Nam giới thiệu có nhiều linh kiện máy tính xịn, giá rẻ. Đặt tiền chờ ngày nhận hàng, nhưng cuối cùng người mua nhận được những linh kiện chỉ chờ ngày vứt đi. Sau vụ này, nhiều khách hàng thường xuyên trên mạng khẳng định, không thể giao tiền trước khi nhận hàng.
Gần đây các diễn đàn trực tuyến xôn xao về việc bán nước hoa kém chất lượng của một công ty kinh doanh mỹ phẩm có tiếng trong giới kinh doanh trực tuyến. Chị Tuyên, một khách hàng của công ty này, cho biết, chị đặt mua một lọ nước hoa hiệu Tresor 50 ml với giá 870.000 đồng. Nhận sản phẩm từ công ty, chị mới nhận thấy tem mã vạch của sản phẩm không được in trực tiếp lên vỏ hộp mà chỉ được dán lên, trên vỏ hộp xuất hiện những vết xước. Mùi thơm cũng nhanh chóng bay đi sau vài giờ thay vì lưu lại gần 2 ngày như các lọ nước hoa cùng loại chị đã dùng trước đó.
Chị Tuyên liên hệ lại với công ty bán hàng nhưng chỉ nhận được sự im lặng. Nhiều khách hàng khác cùng mua sản phẩm của công ty này tỏ ra bất bình trước việc mua phải nước hoa chất lượng kém nhưng không biết kêu ai.
Đồng thời, theo tiết lộ của một người từng bán hàng trực tuyến, trong các phiên đấu giá, các chủ hàng thường xuyên sử dụng một vài nick ảo để đẩy giá sản phẩm lên. Trong trường hợp khách hàng ra giá thấp hơn dự kiến của chủ hàng, những nick ảo này nâng giá thật cao để giành quyền mua sản phẩm.
Theo ông Hải, quản lý chặt chẽ hoạt động của các website kinh doanh trực tuyến là rất khó, ngay cả đối với các nước đã có thương mại trực tuyến phát triển. "Nhược điểm của kinh doanh trực tuyến là khó quản lý hoạt động của người bán", ông Hải cho biết. Cũng theo ông Hải, hiện Bộ Thương mại tiếp tục xây dựng biện pháp quản lý hình thức kinh doanh này.
Trong lúc chưa có sự quản lý chính thức của nhà nước, các mạng trực tuyến cũng tự lo một phần quản lý hoạt động của các doanh nghiệp. Các diễn đàn tự tổ chức kiểm soát thông tin các chủ hàng đưa lên trang. Tuy nhiên, việc kiểm soát này mới chỉ dừng lại ở việc ngăn thông tin có nội dung đồi truỵ hay lệch lạc được tải lên trang web, còn tính chính xác của những quảng cáo sản phẩm được đăng tải chưa thể được khẳng định.
Với các website chuyên kinh doanh trực tuyến, chủ website có thể treo hoặc khoá tài khoản của doanh nghiệp nếu phát hiện dấu hiệu gian lận thương mại. Chodientu.vn đang chuẩn bị cho việc phạt hành chính với các doanh nghiệp vi phạm nghiêm trọng hơn.
Ngọc Châu