Lạm phát có thể được tiên liệu trước, kiềm chế, hoặc làm giảm thiểu hiệu quả tiêu cực của nó trên thị trường, nhất là đối với người nghèo và giới lao động, qua những công cụ tiền tệ, kinh tế và tài chính. Kinh nghiệm cũng cho thấy lạm phát không thể khống chế được bằng những giải pháp tạm thời, những giải pháp mang nặng tính cách chỉ thị hành chính, những chính sách hay quyết định có tính ngắn hạn hay cầu may.
Ngoại trừ trong những trường hợp có biến động chính trị hay chiến tranh, lạm phát thường xảy ra sau một thời gian khi một số chính sách kinh tế, tài chính và tiền tệ của Chính phủ không được áp dụng nghiêm túc hay vì chính phủ bị áp lực phát triển kinh tế để bắt kịp với kinh tế trong vùng và thế giới, hay đơn giản chỉ vì muốn trở thành một nền kinh tế tiên tiến rồng bay trong thời gian kỷ lục.
Lạm phát cũng do một số thành phần kinh tế lũng đoạn hay khống chế thị trường, thường là do các tập đoàn kinh tế lớn có ảnh hưởng đến thị trường chung. Các tập đoàn hay tổ chức này, đa số ở các nước chậm tiến hay đang phát triển, là của nhà nước với nhiều quyền lợi, có tính cạnh tranh yếu kém, nhiều khi ở ngoài tầm kiểm soát của chính phủ. Các tập đoàn này vì có khả năng tài chính hay được chính phủ hỗ trợ thường mở rộng phạm vi hoạt động của mình sang các lĩnh vực khác và thường vựợt qua khả năng cốt lõi của mình để tìm lợi nhuận ngắn hạn bất chấp chiến lược kinh doanh dài hạn đã đề ra hay được Chính phủ đồng ý.
Nhu cầu phát triển vì lợi nhuận ngắn hạn của doanh nghiệp, cộng với việc thả nổi tín dụng ngân hàng và việc gia tăng lưu lượng tiền của Ngân hàng trung ương đưa vào thị trường để đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp và phát triển kinh tế cao của chính phủ đã làm cho nền kinh tế bị nóng lên, cán cân cung cầu bị lệch đi trầm trọng, và cơn lốc xóay lạm phát được hình thành và bắt đầu hoành hành cho đến khi nền kinh tế bị suy yếu hay tê liệt, doanh nghiệp phải đứng im và tín dụng ngân hàng bị thắt chặt. Khi tình hình kinh tế trở nên khó khăn hay thị trường chậm phát triển các tập đoàn hay tổ chức kinh tế này thường không đủ khả năng xoay sở vì bộ máy cồng kềnh và chi phí cao dẫn đến việc thua lỗ, kéo theo nhu cầu bù đắp cao từ phía chính phủ hoặc vay mượn từ các ngành hay khu vực kinh tế khác. Phản ứng dây chuyền sẽ chấm dứt khi hàng loạt doanh nghiệp hay tập đoàn kinh tế phá sản, suy yếu, không còn hoạt động được nữa và sau khi chính phủ áp dụng những biện pháp cứng rắn, thắt chặt tín dụng và lưu lượng tiền.
Giáo sư Hà Tôn Vinh, ĐH Hawaii