Vận tải biển và giao nhận là một trong những ngành có nhiều văn phòng đại diện nước ngoài |
Theo Sở Thương mại TP HCM, các tập đoàn thương mại, các hãng dược phẩm nổi tiếng... đã mở văn phòng đại diện tại VN từ những năm 1990 nay vẫn còn hoạt động. Có nhiều tập đoàn chuyên nhập khẩu hàng hóa từ VN có đủ điều kiện để thành lập chi nhánh theo Nghị định 45/2000, nhưng vẫn duy trì hình thức văn phòng đại diện và không có ý định chuyển đổi.
"Đa số các văn phòng đại diện quy mô lớn đều có dấu hiệu trực tiếp kinh doanh sinh lợi dưới hình thức thành lập một công ty TNHH ở chung trụ sở do văn phòng đại diện trực tiếp điều hành mọi hoạt động", một cán bộ của phòng thị trường thương nhân nước ngoài thuộc Sở Thương mại cho biết.
Theo Trưởng đại diện một tập đoàn thương mại châu Âu có doanh số mua hàng từ VN năm 2004 khoảng 200 triệu USD, tập đoàn này chưa có ý định nâng cấp văn phòng đại diện lên chi nhánh hay công ty 100% vốn nước ngoài mặc dù đã có mặt tại VN hơn 10 năm qua. “Với chúng tôi, VN vẫn là một thị trường khá mới mẻ, doanh số mua hàng còn rất nhỏ bé so với các quốc gia khác. Vì thế tôi nghĩ rằng phải vài ba năm nữa chúng tôi mới có thể cân nhắc đến việc nâng cấp hình thức hoạt động”, trưởng đại diện nói.
Hiện nay có tất cả 2.388 văn phòng đại diện đang hoạt động trên địa bàn TP HCM. Trong đó, Singapore dẫn đầu về số lượng (19,8%), kế đến là Hàn Quốc (11,5%), Đài Loan (9,6%) Hong Kong (9,6%), Nhật (8,1%)… Theo thống kê chưa đầy đủ của Sở Thương mại TP HCM, tổng kim ngạch xuất khẩu từ VN thông qua văn phòng đại diện năm 2004 đạt 5,45 tỷ USD, giảm khoảng 50% so với năm 2003 do lượng xuất khẩu thủy hải sản, thực phẩm đóng hộp, dầu thô, hóa chất công nghiệp... giảm mạnh. Tổng kim ngạch nhập khẩu vào VN thông qua văn phòng đại diện đạt 5,48 tỷ USD, tăng 15% so với năm 2003. Tổng giá trị dịch vụ do văn phòng của các hãng vận tải và giao nhận nước ngoài thực hiện tại VN năm 2004 là 2,7 tỷ USD. |
Theo một chuyên gia tư vấn thuế, khung pháp lý lỏng lẻo hiện nay đã tạo điều kiện cho các văn phòng đại diện đem về lợi nhuận lớn cho công ty mẹ mà không phải đóng thuế thu nhập doanh nghiệp cho khoản lợi nhuận phát sinh tại VN. Thêm vào đó, quy định hiện nay không giới hạn tổ chức bộ máy và nhân sự nên nhiều văn phòng đại diện có quy mô lên đến cả trăm nhân viên, tổ chức chặt chẽ và chuyên nghiệp, đầy đủ các phòng chuyên môn nghiệp vụ và các chức danh như giám đốc điều hành, nhân sự, marketing, kinh doanh, tài chính...
Theo quy định, văn phòng đại diện có chức năng tìm kiếm, thúc đẩy hoạt động thương mại, xúc tiến nghiên cứu thị trường... nhưng không được kinh doanh sinh lợi trực tiếp. Thế nhưng, đầu năm nay Bộ Tài chính lại ra thông tư 05/2005 (ngày 11/1) yêu cầu các văn phòng đại diện của tổ chức nước ngoài tại VN có các hoạt động kinh doanh, làm cho nó trở thành một cơ sở thường trú sẽ phải kê khai, đăng ký với cơ quan thuế. (Cơ sở thường trú là cơ sở kinh doanh mà thông qua đây, công ty nước ngoài tiến hành một phần hay toàn bộ hoạt động kinh doanh của mình tại VN, mang lại thu nhập).
Quy định này gây bất ngờ cho hầu hết các công ty tư vấn thuế vì tính bất khả thi của nó. Ông Nguyễn Văn Nam, Phó giám đốc Công ty tư vấn và kiểm toán Ernst & Young VN, cho rằng đây là một chính sách “tréo ngoe” và không thống nhất trong hệ thống các quy phạm pháp luật điều chỉnh hoạt động của văn phòng đại diện. “Quy định từ trước đến nay đều cấm văn phòng đại diện kinh doanh, nay thông tư mới lại yêu cầu những đơn vị này nếu có kinh doanh thì phải đóng thuế. Như vậy, nếu văn phòng đại diện đi kê khai đóng thuế thì chẳng khác nào họ thú nhận: tôi đang vi phạm pháp luật đây”, ông Nam phân tích.
Ông Ninh Văn Hiến, Giám đốc thuế của Công ty kiểm toán Vaco Deloitte, cho rằng, để "trị" văn phòng đại diện, một số nước chỉ cấp phép trong một thời gian nhất định, sau đó nếu muốn tiếp tục phải xin gia hạn ngắn hoặc buộc phải phát triển lên hình thức khác. "Một số nước lại buộc các văn phòng đại diện phải duy trì sổ sách, kê khai các chi phí vận hành (thuê văn phòng, điện nước, xúc tiến thương mại, nghiên cứu thị trường…), dựa vào đó Chính phủ sẽ đánh thuế khoảng 10%. “VN có thể làm theo cách thứ hai”, ông Hiến nhận định.
Tiến sĩ Huy Nguyễn, Giám đốc điều hành Công ty tư vấn chiến lược Darwin lại cho rằng không nên siết chặt quản lý các văn phòng đại diện chỉ vì sợ thất thu thuế. Theo ông, hoạt động của các văn phòng đại diện trên thực tế đã góp phần thúc đẩy xuất khẩu và mở rộng đầu tư của VN. Đây cũng là kênh xúc tiến thương mại hiệu quả và ít tốn kém nhất. “Bất cứ sự thay đổi nào về chính sách quản lý sẽ có tác động tiêu cực đến các văn phòng đúng nghĩa” - ông Huy Nguyễn nhấn mạnh.
(Theo Tuổi Trẻ)