Người tiêu dùng Nhật băn khoăn giữa truyền thống sử dụng gạo cao cấp trong nước và gạo nhập khẩu giá rẻ từ Trung Quốc, Australia, Mỹ. Ảnh: New York Times |
Suốt 4 tháng gần đây, từ khi hệ thống Walmart tại Tokyo bắt đầu bán loại gạo Trung Quốc giá rẻ, một số siêu thị lúc nào cũng cháy hàng. Chuỗi cửa hàng Beisia của Nhật Bản bán hết veo lượng gạo nhập từ các quốc gia láng giềng.
Những nhà hàng của Kappa Create cũng đã bắt đầu chuyển sang phục vụ khách hàng món sushi làm từ gạo xuất xử ở California, Mỹ. Một trong những chuỗi nhà hàng Nhật chuyên về thịt bò và cơm với nguyên liệu từ các sản phẩm trong nước, Matsuya, đã phải trộn lẫn gạo Úc và Nhật để phục vụ khách hàng. Daikokuten Bussan, một công ty với các cửa hàng giá rẻ trên khắp đất nước, gần đây tuyên bố sẽ chuyển sang bán gạo nhập khẩu nếu họ tìm được nguồn cung ổn định.
Xuất phát từ việc thu nhập giảm, cộng với những lo ngại về rò rỉ hạt nhân từ thảm họa Fukushima, một trong những vùng sản xuất lúa gạo chính của Nhật, người tiêu dùng tìm đến loại gạo rẻ hơn nhập từ Trung Quốc, Australia, Mỹ.
"Trước đây, chẳng mấy ai muốn mua gạo nhập khẩu, nhưng bây giờ đã có sự thay đổi", Kana Saito, một nhân viên văn phòng nói khi đang mua sắm tại một siêu thị của Walmart ở Tokyo. Kana muốn mua 2 cân gạo Trung Quốc, nhưng trên giá hàng chẳng còn túi nào.
Bộ Nông nghiệp Nhật Bản cho biết, hiện họ chưa cân nhắc việc tăng lượng gạo nhập khẩu. Gạo nhập vào Nhật Bản phải chịu thuế tới 778%. Bắt đầu từ năm 1995, chính phủ Nhật Bản đã cho nhập khoảng 700.000 tấn gạo một năm theo hình thức miễn thuế. Số gạo này sau đó phải được sử dụng cho mục đích khác để không cạnh tranh trực tiếp với gạo sản xuất trong nước, chẳng hạn làm thức ăn chăn nuôi, hay để dự trữ trong những trường hợp khẩn cấp.
Các quan chức trong ngành nói rằng, một lượng gạo nhập khẩu vẫn được dùng một cách giấu giếm trong các nhà hàng rẻ tiền, hay các cơ sở sản xuất cơm hộp. Mặc dù vậy, việc người tiêu dùng chuyển sang dùng gạo nhập khẩu để nấu ăn tại nhà hay tại các chuỗi cửa hàng, nhà bán lẻ là một sự thay đổi lớn.
Việc liệu người tiêu dùng hay các nhà doanh nghiệp có thúc ép chính phủ để nhập khẩu thêm gạo từ nước khác hay không vẫn còn là một ẩn số. Các nhà vận động chính trị cho ngành trồng lúa ở Nhật vẫn phản đối chuyện mở cửa thị trường nước này.
"Mở cửa thị trường cho gạo nhập khẩu sẽ tạo ra một biến cố lớn đối với nước Nhật kể từ sau chiến tranh", ông Toshiyuki Kako, nguyên giáo sư trường Khoa học Nông nghiệp, thuộc trường Đại học Kobe, miền tây Nhật Bản phát biểu. "Nó cho thấy thái độ của người tiêu dùng Nhật đã thay đổi thế nào trong những năm qua."
Người dân quanh vùng Fukushima, vựa lúa gạo của Nhật, đã mất 15 năm để lai tạo một giống lúa năng suất cao từ hai loại phẩm cấp tốt nhất. Thế nhưng sóng thần ập đến và làm rò rỉ phóng xạ ra ngoài. Nông dân cũng như chính quyền dùng mọi cách để chứng minh rằng gạo họ làm ra không nhiễm xạ, nhưng khó thuyết phục được người tiêu dùng.
"Loại gạo mà chúng tôi đang trồng là loại gạo tốt chưa từng có, nhưng tôi thấy rất lo lắng", Katsuyuki Kuchiki, một nông dân ở Fukushima, nói. Mảnh ruộng gia đình anh đã gieo trồng đến 9 đời chỉ cách nhà máy hạt nhân Fukushima Daiichi hơn 75 km. Vụ lúa trước, nhà anh trồng loại giống lúa mới được kiểm chứng là không bị nhiễm chất phóng xạ như chất cesium, và được bán ra thị trường, nhưng với mức giá thấp hơn rất nhiều so với mong đợi.
Kinh tế khó khăn khiến người tiêu dùng chọn mua các loại hàng giá thấp hơn. Bên cạnh đó, thanh niên Nhật Bản ngày nay ăn ít các loại món ăn truyền thống gồm cá và cơm mà chuyển sang ăn bánh mì, mì ống và pizza. Theo thống kê, lượng gạo người Nhật tiêu thụ, tính trên đầu người hiện nay, chỉ bằng một nửa so với con số đó của những năm 60.
Đây quả thực là một liều thuốc thử đối với chính phủ Nhật trong việc hỗ trợ nông dân. Từ trước đến nay, chính phủ đã buộc người tiêu dùng nước này phải mua gạo với giá cao hơn gấp nhiều lần giá gạo trên thế giới.
Người tiêu dùng Nhật dường như vẫn chấp nhận với chính sách này cho đến tận thời gian gần đây. Chẳng hạn, 10 kg gạo dẻo hạt tròn Japonica có giá khoảng 5.000 yen, tương đương 62 USD, đắt gấp gần 10 lần giá gạo trên thị trường thế giới đối với loại gạo hạt dài phổ biến. Thậm chí khi mùa màng thất bát hồi năm 1993 ảnh hưởng đến nguồn cung gạo của nước này, buộc chính phủ phải nhập khẩu gạo khẩn cấp, người tiêu dùng Nhật vẫn giữ lòng kiêu hãnh thông qua việc chọn tiêu thụ gạo sản xuất trong nước.
Tuy nhiên 20 năm sau, Walmart, Beisia, Matsuya và Kappa Create đều cho biết, họ đã nhận được nhiều cái gật đầu của khách hàng trước gạo nhập khẩu.
“Hóa ra phần lớn khách hàng không hề có vấn đề với gạo nhập khẩu, họ thậm chí còn chẳng để ý,” Tetsuji Tanaka, người phát ngôn của Matsuya, nói.
Cao Thu (theo New York Times)