Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Văn Bình. Ảnh: SBV |
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam hôm nay phát đi phần trả lời của Phó thống đốc Nguyễn Văn Bình về các vấn đề liên quan tới thị trường ngoại hối hiện nay, cũng như biện pháp chấn chỉnh của cơ quan quản lý thời gian tới. Hiện có ít thông tin về thị trường ngoại tệ tự do, một phần vì từ cuối tháng 4 thông tin tỷ giá chợ đen không được phép xuất hiện trên các phương tiện truyền thông. Tuy nhiên, tình hình cung cầu ngoại tệ trong ngân hàng vẫn chưa hết căng thẳng.
Theo Phó thống đốc Nguyễn Văn Bình, khoảng 3 tuần gần đây thị trường ngoại tệ có biểu hiện căng thẳng trở lại, nhu cầu mua luôn vượt khả năng cung ứng của ngân hàng thương mại. Gần một tháng sau khi biên độ giao dịch tỷ giá được nới rộng từ 3% lên 5%, các ngân hàng thương mại phải niêm yết tỷ giá mua vào lẫn bán ra ở mức trần. Tỷ giá liên ngân hàng do Ngân hàng Nhà nước công bố hôm nay là 16.940 đồng một đôla, trong khi tất cả các thương mại áp dụng giá 17.787 đồng cho mọi giao dịch mua vào, bán ra và chuyển khoản.
Các doanh nghiệp rất khó khăn để mua được ngoại tệ và nhiều trường hợp đã phải mua với mức cao hơn mức trần do Ngân hàng Nhà nước quy định. Cung cầu ngoại tệ vẫn căng thẳng bất chấp 4 tháng đầu năm Việt Nam xuất siêu hơn 2,3 tỷ USD.
Phó thống đốc Bình cho rằng thị trường đang chịu tác động của cả yếu tố tâm lý cũng như hệ lụy từ các chính sách kích cầu. Kinh tế trong nước còn khó khăn và chịu tác động của suy thoái toàn cầu, các nguồn cung ngoại tệ cho nền kinh tế đều giảm sút và thậm chí một số lĩnh vực còn giảm sút rất mạnh. Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp và người dân có tâm lý lo ngại VND sẽ mất giá mạnh, dẫn đến tình trạng găm giữ ngoại tệ. Các doanh nghiệp có nguồn thu ngoại tệ quyết găm giữ trên tài khoản hoặc chỉ bán nhỏ giọt. Doanh nghiệp nhập khẩu thì bằng mọi cách và bằng mọi giá đi mua ngoại tệ. Một bộ phận người dân cũng chuyển từ tiền gửi nội tệ sang tiền gửi ngoại tệ.
Số dư tiền gửi ngoại tệ của các tổ chức kinh tế tăng liên tục trong suốt 4 tháng đầu năm 2009. Tiền gửi ngoại tệ của cả nền kinh tế tăng 3,35%. Theo đánh giá của Ngân hàng Nhà nước, đây là hiện tượng không bình thường bởi hằng năm, lượng tiền gửi ngoại tệ lên xuống khá mạnh theo chu kỳ xuất, nhập khẩu.
Ngân hàng Nhà nước mạnh tay với hoạt động thu đổi ngoại tệ bất hợp pháp và coi đây là một biện pháp ổn định thị trường. Ảnh: Hoàng Hà |
Từ cuối năm 2008 đến nay, Chính phủ đưa ra các gói giải pháp nhằm hạn chế tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng tài chính, kinh tế toàn cầu và duy trì tăng trưởng hợp lý, ổn định kinh tế vĩ mô. Nhóm giải pháp hỗ trợ 4% lãi suất vay vốn ngân hàng bắt đầu phát huy hiệu quả tích cực với nền kinh tế. Tuy nhiên, nó cũng có những hệ lụy khó tránh.
Mặt bằng lãi suất cho vay tiền đồng sau khi được Chính phủ cấp bù 4% hiện chỉ còn 5-6%, tương đương hoặc thấp hơn lãi suất vay ngoại tệ. Chớp cơ hội này, các doanh nghiệp có nhu cầu ngoại tệ để nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ đã vay vốn bằng tiền đồng để mua ngoại tệ của các ngân hàng thương mại, thay vì vay vốn bằng ngoại tệ để tránh rủi ro tỷ giá. Thậm chí nhiều doanh nghiệp đã vay vốn ngoại tệ từ trước, nay tìm cách vay tiền đồng mua ngoại tệ để trả nợ trước hạn cho ngân hàng.
Thậm chí, nhiều doanh nghiệp và người dân có nguồn thu ngoại tệ, thay vì trước đây để bán ngoại tệ cho ngân hàng để lấy tiền đồng đầu tư sản xuất kinh doanh, thì nay dùng ngoại tệ để thế chấp vay VND. Theo tính toán gửi ngoại tệ tại ngân hàng để lấy lãi suất 2% đến 3%, rồi vay VND với lãi suất ưu đãi 5-6%.
4 tháng đầu năm 2009 tăng trưởng tín dụng nói chung của cả nền kinh tế là 11,6%, nhưng tăng trưởng tín dụng bằng ngoại tệ giảm 2,5%. Trong khi tiền gửi ngoại tệ tiếp tục tăng, ngân hàng bị đẩy vào cảnh thừa ngoại tệ để cho vay nhưng thiếu ngoại tệ để bán cho doanh nghiệp.
"Thị trường ngoại hối căng thẳng, có rất ít giao dịch và nếu có đều giao dịch trên mức tỷ giá trần do Ngân hàng Nhà nước quy định", ông Bình xác nhận.
Để ổn định thị trường, Ngân hàng Nhà nước sẽ công khai, minh bạch các thông tin cần thiết để giúp doanh nghiệp và người dân nắm rõ diễn biến kinh tế cũng như tình hình tỷ giá. Thông thường, mức độ phá giá của một đồng tiền thấp hơn mức độ lạm phát. Năm 2008 lạm phát của Việt Nam ở mức 23%, trong khi đồng Việt Nam giảm giá gần 9% so với đôla Mỹ. Năm nay, theo dự báo của các chuyên gia kinh tế trong và ngoài nước, mức lạm phát của ta sẽ vào khoảng 5 đến 6%. Như vậy, mức mất giá của VND được kỳ vọng cũng chỉ ở mức đó, thậm chí còn thấp hơn.
Giới chuyên môn cũng nhìn nhận mức phá giá của đồng nội tệ thường không vượt quá chênh lệch lãi suất tiền gửi giữa nội tệ và ngoại tệ. Lãi suất huy động USD và VND trung bình ở mức xấp xỉ 2% và 8%.
Trên thực tế, ngày 25/12/2008 nhằm tạo đà xuất khẩu cho năm 2009 Ngân hàng Nhà nước phá giá VND 3%. Ngày 24/3/2009, biên độ giao dịch được điều chỉnh từ 3% lên 5%. Tính tổng cộng cả 2 đợt, Ngân hàng Nhà nước đã cho phép khả năng VND mất giá tới 5%, gần hết "quota tỷ giá" của cả năm 2009.
"Việt Nam hoàn toàn có khả năng cân đối đủ ngoại tệ phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Không có lý do gì để kỳ vọng vào việc phá giá mạnh của VND", ông Bình tuyên bố.
Để giải quyết tình trạng găm giữ và mất cân đối cung cầu hiện nay, theo Ngân hàng Nhà nước, mặt bằng lãi suất huy động USD cần đưa xuống thấp hơn nữa. Hiện các ngân hàng đều khó cho vay ngoại tệ, nếu gửi nước ngoài lãi suất cũng thấp hơn nhiều mức huy động 2-3% ở trong nước. Nếu càng huy động, ngân hàng sẽ càng lỗ. Ngân hàng Nhà nước khuyến cáo mặt bằng lãi suất huy động USD chỉ nên ở mức 1-2%, trên cơ sở đó kéo lãi suất cho vay xuống 1,5-3,5%. Như vậy mới khuyến khích doanh nghiệp vay vốn USD thay vì chỉ đi mua USD.
Bản thân các ngân hàng đều muốn làm điều đó, nhưng còn đang nhìn nhau xem ông nào làm trước và tìm ra đối sách phù hợp để đỡ mất khách hàng. Thông qua Hiệp hội Ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước kỳ vọng ngân hàng thương mại sẽ đồng thuận và đồng loạt triển khai theo hướng này.
Riêng với các doanh nghiệp có nguồn thu ngoại tệ, các ngân hàng thương mại sẽ áp dụng lãi suất tiền gửi ở mức thích hợp nhằm hạn chế tình trạng găm giữ ngoại tệ rồi đi vay tiền đồng. Thậm chí, Ngân hàng Nhà nước cũng sẽ nghiên cứu tới việc hỗ trợ lãi suất đối với cả các khoản vay ngoại tệ, thay vì chỉ hỗ trợ 4% lãi suất vay tiền đồng.
Ngân hàng Nhà nước đang tiến hành hoán đổi ngoại tệ trên quy mô lớn với các ngân hàng thương mại, vừa nhằm tạo thêm nguồn vốn VND để cho vay theo các chương trình hỗ trợ của Chính phủ, vừa giải quyết bài toán thừa ngoại tệ để cho vay của các ngân hàng. Ngân hàng Nhà nước cũng tuyên bố can thiệp mạnh mẽ hơn nhằm tạo thanh khoản và kích hoạt trở lại hoạt động bình thường của thị trường ngoại hối.
Song Linh