Bên lề buổi đối thoại về phòng chống tham nhũng trong lĩnh vực quản lý và sử dụng đất đai sáng nay, tiến sĩ Nguyễn Đình Quyền, Ủy viên thường trực Ủy ban tư pháp đã có cuộc trao đổi ngắn với báo chí.
Tiến sĩ Nguyễn Đình Quyền. Ảnh: Hoàng Lan |
- Ông nhận định thế nào về tình hình tham nhũng, đặc biệt trong lĩnh vực quản lý đất đai trong những năm gần đây?
- Với hàng nghìn tỷ đồng, hàng nghìn tỷ ha đất bị thất thoát, hàng nghìn cán bộ bị xử lý trong những năm qua cho thấy tỷ lệ tham những chưa giảm. Cả nước 63 tỉnh mà mới chỉ có 25-26 đơn vị phát hiện tham nhũng, tôi cho rằng con số đó còn quá ít.
Các địa phương phải xin ngân sách, xin quy hoạch, xin dự án nhiều nên tỷ lệ tham nhũng chủ yếu ở cấp phường xã. Ở các cấp trung ương, không có nhiều vụ tham nhũng nhưng khi phát hiện ra vụ nào thì thường rất lớn và có tổ chức. Riêng trong lĩnh vực đất đai, rất nhiều khâu có tham nhũng kể cả khâu quy hoạch.
- Đại diện Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cho rằng, ở Việt Nam xuất hiện nhiều tình trạng cán bộ tham nhũng vì mức lương của họ thấp, ông nghĩ sao về ý kiến này?
- Đây là một nguyên nhân làm nảy sinh tham nhũng. Nhưng cũng phải thẳng thắn thừa nhận là có những người lương thấp mà vẫn không tham nhũng. Và có những người lương rất cao mà vẫn tham nhũng. Tôi chưa có điều tra cụ thể, nhưng rõ ràng lương thấp là nguyên nhân phát sinh nhũng nhiễu. Những người này tìm cách để người dân tự đưa chứ không trực tiếp đòi.
- Vậy theo ông đâu là nguyên nhân cơ bản để nảy sinh tham nhũng, đặc biệt trong lĩnh vực đất đai?
- Do người dân chưa được nâng cao nhận thức rằng họ phải tự bảo vệ quyền hợp pháp của mình. Không nhất thiết phải đưa tiền cho cán bộ khi xin cho con nhập học cũng như khám bệnh, hay xin giấy tờ liên quan đến đất đai. Ai cũng nghĩ là người khác "lót tay" cho cán bộ mà mình không thì sẽ gặp khó khăn. Điều này tạo ra một thói quen cho các cán bộ. Hệ quả là một số công chức Nhà nước coi việc nhận tiền người dân đưa là chuyện bình thường và đương nhiên.
- Đại sứ quán Thụy Điển có đưa ra một con số, 86% các hộ gia đình ở Việt Nam nhận biết có tham nhũng trong quản lý sử dụng đất đai. Liệu người dân có giảm lòng tin vào việc chống tham nhũng không thưa ông?
- Chính phủ đã có nhiều cố gắng, đề ra nhiều biện pháp nhưng hiệu quả chưa cao. Khi hiệu quả cao thì người dân sẽ tin, đó là quy luật. Chúng ta không bất lực nhưng rõ ràng hiệu quả chống tham nhũng, đặc biệt là lĩnh vực đất đai chưa đáp ứng được mục tiêu mà người dân kỳ vọng.
Chính phủ cho rằng, đất đai vi phạm pháp luật đều bị thu hồi lại nhưng chúng tôi đề nghị hành vi vi phạm pháp luật đó phải được bóc tách, cái gì liên quan đến tham nhũng và cái gì không liên quan đến tham nhũng. Nhưng điều này chính phủ chưa làm được.
- Được đánh giá là vấn đề nhức nhối, vậy theo ông cần phải làm gì để hạn chế tham nhũng nói chung và trong vấn đề quản lý đất đai nói riêng?
- Vấn đề quản lý đất đai ở Việt Nam rất lớn. Năm 1993, chúng ta mở ra 6 quyền cho tổ chức cá nhân, tôi coi đây là một cuộc cải cách về việc quản lý và sử dụng đất đai. Chúng ta đã kỳ vọng với tài nguyên đất đai quý giá, cả nước sẽ sử dụng một cách tiết kiệm và hiệu quả. Nhưng thực tế, tình hình tham nhũng đặc biệt trong lĩnh vực đất đai ngày càng nghiêm trọng, phức tạp và tinh vi hơn.
Khi sửa đổi bộ luật tố tụng hình sự, Chính phủ có đề nghị Quốc hội đưa ra giải pháp trinh sát điều tra như đặt máy nghe trộm, kiểm soát thư tín để theo dõi nhưng Quốc hội không cho phép vì đối với Nhà nước pháp quyền mọi hoạt động tố tụng phải được tiến hành công khai. Nhưng khi tiến hành tố tụng công khai thì các đơn vị tham nhũng có thể phòng ngừa được.
Để ngăn chặn tham nhũng thì cơ quan thanh tra, điều tra, viện kiểm sát, tòa án, giám sát Quốc hội, giám sát Hội đồng nhân dân lại phải có năng lực về nghiệp vụ, bản lĩnh để phát hiện ra vấn đề. Chúng tôi kỳ vọng Trung ương Đảng sẽ có nghị quyết chuyên đề, định hướng chiến lược để hoàn thiện cơ chế quản lý trong lĩnh vực đất đai.
Hoàng Lan