Tại hội thảo Việt Nam và Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) do Trung tâm WTO và Hội nhập - Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức ngày 28/12, đại diện Cục Xuất Nhập khẩu Bộ Công Thương và những chuyên gia đã có những chia sẻ liên quan đến vấn đề tận dụng ưu đãi thuế quan từ Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN (ATIGA).
Một trong những điều kiện cần thiết để các doanh nghiệp được hưởng các mức ưu đãi cắt giảm thuế quan là quy tắc xuất xứ hàng hóa. Bà Bùi Kim Thùy, phòng Xuất xứ hàng hóa, Cục Xuất Nhập khẩu thuộc Bộ Công Thương cho biết, hàng hóa xuất khẩu chỉ được ưu đãi thuế quan theo ATIGA nếu có xuất xứ từ khu vực ASEAN.
Theo đó, các doanh nghiệp xuất khẩu muốn nhận được mức thuế ưu đãi phải có giấy chứng nhận xuất xứ tại các cơ quan có thẩm quyền. Tuy nhiên, hiện các nước ASEAN đang hướng tới việc áp dụng cơ chế tự chứng thực xuất xứ, cho phép nhà xuất khẩu tự chứng nhận xuất xứ mà không cần phải thông qua cơ quan chức năng.
Chỉ có 2 doanh nghiệp Việt Nam được cấp phép tự chứng thực xuất xứ hàng hóa trong lần thí điểm, trên tổng số 72 doanh nghiệp đủ điều kiện về quy mô xuất khẩu. |
Theo thông tin từ Trung tâm WTO, Việt Nam cũng đã tham gia vào dự án thí điểm lần 2 cho cơ chế doanh nghiệp tự chứng thực vào tháng 9/2014, cùng với Lào, Indonesia và Philippines. Theo bà Thùy, sau khi tham khảo tại một số nước đã thực hiện thí điểm lần 1, Bộ Công Thương tính toán và quyết định sẽ thực hiện thí điểm 50-100 doanh nghiệp.
"Vừa làm, vừa dò, vừa đón ý xem doanh nghiệp làm thế đã được chưa, khả năng gian lân có xảy ra không", bà Thùy cho biết.
Đặt tiêu chuẩn quy mô xuất khẩu hàng hóa vào khu vực ASEAN đạt trên 10 triệu USD, sau khi lọc danh sách các doanh nghiệp hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam (bao gồm cả doanh nghiệp FDI, vốn đầu tư nước ngoài và doanh nghiệp trong nước) Bộ Công Thương đã có được danh sách 72 doanh nghiệp đủ điều kiện. Tuy nhiên, đến nay chỉ có 2 doanh nghiệp trong nước đã áp dụng cơ chế này là Vinamilk và Nestlé, chưa tới 3% doanh nghiệp đủ điều kiện.
Lý giải điều này, theo bà Thùy việc tự chứng thực xuất xứ hàng hóa đồng nghĩa với các doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm, tự chủ với việc khai báo, liên quan đến việc được hưởng mức thuế 0% khi xuất khẩu. "Đây là cơ chế chưa từng thực hiện lần nào trước đây", bà Thùy cho biết.
Điều này cũng đồng nghĩa với việc Bộ Công Thương thực hiện các chương trình đào tạo cho các doanh nghiệp tham gia.
"Những người lãnh đạo doanh nghiệp, cũng chính là những người sẽ ký và đóng dấu thay cho lãnh đạo Bộ Công Thương trong những giấy chứng nhận xuất xứ, sẽ được đào tạo với trình độ ngang ngửa với các chuyên gia đi đàm phán các hiệp định thương mại về quy tắc xuất xứ hàng hóa", bà Thùy chia sẻ.
Nhưng kết quả thực tế theo bà Thùy, mặc dù số doanh nghiệp hưởng ứng rất đông nhưng trong số những lãnh đạo doanh nghiệp đi học lại thiếu vắng rất nhiều doanh nghiệp trong nhóm 72 doanh nghiệp đủ điều kiện. "Lý do tại sao không đi học hiện chúng tôi vẫn chưa gặp được các anh, chị đó để hỏi cho kỹ", bà Thùy chia sẻ.
Theo chuyên gia kinh tế Võ Chí Thành, để doanh nghiệp làm được việc tự chứng thực xuất xứ hàng hóa cần hai điều, bao gồm hệ thống pháp luật, chế tài phải đủ tốt và sự trung thực, minh bạch trong chính quản trị của doanh nghiệp.
"Không phải người ta cho là có thể làm được, những người lãnh đạo doanh nghiệp phải học, phải trung thực, phải minh bạch, giấy tờ hóa đơn phải rất đầy đủ", ông Thành nhận định.
Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN (ATIGA) được ký kết tháng 2/2009 và có hiệu lực từ 17/05/2010, là hiệp định toàn diện đầu tiên của ASEAN điều chỉnh toàn bộ thương mại hàng hóa trong nội khối.
Theo ATIGA, các nước ASEAN dành cho nhau mức ưu đãi tương đương hoặc thuận lợi hơn mức ưu đãi dành cho các nước đối tác trong các thỏa thuận thương mại tự do mà ASEAN đã ký. Ngoài cam kết thuế quan, ATIGA cũng bao gồm nhiều cam kết khác như: xóa bỏ hàng rào phi thuế quan, quy tắc xuất xứ, thuận lợi hóa thương mại...
Tính đến cuối năm 2015, trên 90% tỷ lệ thuế quan được xóa bỏ theo ATIGA giữa các nước trong khu vực ASEAN. Trong đó, tỷ lệ thuế quan trung bình giành cho các nước nội khối giảm xuống dưới 1,33%, so với mức dành cho các nước ngoài khối là từ 5,55 - 8,93%.
Minh Sơn