Quá trình đầu tư, công tác quản lý các dự án BOT (xây dựng - vận hành - chuyển giao) là một trong những nội dung được Kiểm toán Nhà nước đề cập trong báo cáo trình Quốc hội gần đây.
Sau khi xem xét tài chính, kiểm toán đã kiến nghị giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 27 dự án so với phương án tài chính ban đầu tổng cộng 107,4 năm. Trong đó, dự án mở rộng Quốc lộ 1 đoạn Km1488-Km1525, thuộc địa phận tỉnh Khánh Hòa giảm hơn 13 năm.
Dự án đầu tư nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh (Quốc lộ 14) đoạn thuộc tỉnh Đắk Nông giảm hơn 12 năm thu phí. Dự án xây dựng đường nối từ đường Nguyễn Duy Trinh vào khu công nghiệp Phú Hữu, quận 9 (TP HCM) giảm 11 năm. Dự án đầu tư nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh (Quốc lộ 14) đoạn từ cầu 38 đến thị xã Đồng Xoài, tỉnh Bình Phước giảm gần 8 năm. Dự án công trình cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 19 thuộc trên địa phận tỉnh Bình Định và tỉnh Gia Lai giảm 7,5 năm...
Trước đó, Bộ Giao thông Vận tải cũng đã công bố điều chỉnh hợp đồng 21 dự án BOT sau khi có thỏa thuận quyết toán từng phần hoặc toàn bộ giai đoạn xây dựng, gồm 19 dự án đường bộ và 2 dự án hàng hải. Trong 19 dự án đường bộ, có 13 trường hợp được giảm thời gian thu phí tổng cộng là 92 năm 3 tháng; 4 dự án điều chỉnh tăng thời gian 24 năm 5 tháng.
Theo kiểm toán, hầu hết các dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT đều áp dụng hình thức chỉ định nhà đầu tư và nhà thầu thi công, không thực hiện đấu thầu. Bên cạnh đó, việc xác định tổng mức đầu tư còn sai sót; xác định lưu lượng phương tiện giao thông không phù hợp với thực tế; nghiệm thu, thanh toán còn sai sót, chưa có cơ chế kiểm tra, kiểm soát quá trình thu phí để xác định lưu lượng phương tiện giao thông thực tế qua trạm thu phí. Khoảng cách một số trạm thu phí không đảm bảo quy định tối thiểu 70km.
Ngoài các hợp đồng BOT, các dự án BT (xây dựng - chuyển giao) và sử dụng nguồn vốn ODA cũng bộc lộ nhược điểm, sai phạm... Như trường hợp dự án đầu tư xây dựng Nhà máy xử lý nước thải Yên Sở (Hà Nội), nhà đầu tư đã tính chi phí lãi vay không phù hợp với quy định 24,4 triệu USD, tương đương 534,6 tỷ đồng...
Có dự án sử dụng vốn ODA sai mục đích, không đúng đối tượng hoặc chưa phù hợp với điều khoản hợp đồng, vi phạm quy định của nhà tài trợ dẫn đến việc dừng cấp vốn gây lãng phí nguồn vốn đã đầu tư...
* Lái xe trả tiền lẻ để phản đối thu phí ở trạm Bến Thủy tháng 4/2017