Sự việc nêu trên vừa được phản ánh trong báo cáo của Chính phủ gửi Quốc hội về tình hình các công trình, dự án quan trọng quốc gia. Cụ thể, Thuỷ điện Thượng Kon Tum có quy mô hơn 7.400 tỷ đồng, do Công ty cổ phần Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh (Mã CK: VSH) làm chủ đầu tư, đang gặp phải nhiều khó khăn do phải thay đổi nhà thầu thi công tuyến năng lượng - nhà máy và đối mặt với vụ kiện của Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam do việc chấm dứt hợp đồng với nhà thầu Trung Quốc.
Vụ kiện được lãnh đạo công ty và Bộ Công Thương nhận định là "phức tạp và tiềm ẩn nhiều rủi ro trong quá trình tranh tụng". |
Được thiết kế xây dựng trên sông Đắk Nghé (nhánh chính thượng nguồn sông Sê San), dự án này có công suất lắp máy sau điều chỉnh là 220 MW. Dự án được xác định là công trình kết cấu hạ tầng và công nghiệp quan trọng của tỉnh Kon Tum theo quy hoạch tổng thể đến năm 2020.
Để triển khai dự án, chủ đầu tư Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh đã tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà thầu thi công. Trong số này, gói thầu tuyến năng lượng và nhà máy được tổ chức đấu thầu quốc tế theo hình thức EC đã chọn được nhà thầu chính là nhà thầu Trung Quốc gồm Viện Thiết kế Hoa Đông thuộc Tập đoàn thủy điện Trung Quốc và Công ty TNHH Cục Đường sắt số 18.
Tuy nhiên, mức giá bỏ thầu của đơn vị này quá thấp so với các đối thủ. Theo báo cáo của chủ đầu tư, nhà thầu Trung Quốc này đã trúng thầu với tổng giá trị xây lắp là 1.137 tỷ đồng và 25 triệu USD, tương đương giá quy đổi là 1.614,7 tỷ đồng, chỉ bằng 44,7% so với giá dự thầu của nhà thầu xếp thứ 2 là tổ hợp nhà thầu CMC, CAVICO và Công ty cổ phần tư vấn xây dựng điện 3 (giá dự thầu là 3.614,3 tỷ đồng).
Vốn đầu tư sau đó bị đội lên liên tục, trong khi tiến độ dự án không được đảm bảo. Sau gần 2 năm thi công hạng mục và hơn 1 năm thi công TBM (một công nghệ sử dụng để làm đập thủy điện), nhà thầu Trung Quốc đã không thực hiện đúng theo tiến độ đã ký. Riêng hạng mục nhà máy, tiến độ thực hiện đào đá tầng 1 chỉ đạt 67% và tầng 3 đạt 9% khối lượng. Hạng mục hầm dẫn nước đào bằng TBM chỉ đạt 1.824m, tương đương 14,7% khối lượng công việc.
Báo cáo của Hội đồng quản trị Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh năm 2016 đã nhận xét, với kiểu cách của nhà thầu là "bỏ thầu giá thấp và thi công liên tục tăng chi phí" đã khiến tiến độ theo hợp đồng đã ký không đảm bảo. "Vì vậy, VSH tiến hành chấm dứt hợp đồng với nhà thầu Trung Quốc", báo cáo cho biết.
Việc chấm dứt này cũng mang lại những hệ quả nhất định. Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh phải điều chỉnh tổng mức đầu tư của dự án thêm hơn 1.300 tỷ đồng do thay đổi biện pháp thi công - hậu quả gián tiếp từ việc chấm dứt hợp đồng với Hoa Đông và lựa chọn nhà thầu mới theo hình thức chỉ định.
Việc triển khai lại dự án cũng gặp một số khó khăn khi nhà thầu Trung Quốc từ lúc dừng hoạt động đến khi rút toàn bộ nhân sự mất hơn một năm, phần lớn máy móc đều xảy ra tình trạng hư hỏng, hoen rỉ. Chủ đầu tư đã phải thực hiện ký hợp đồng sửa chữa các thiết bị này từ cuối năm 2015 để có thể triển khai lại dự án vào năm 2016 đảm bảo tiến độ.
Sau khi chấm dứt hợp đồng, Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh đã thu hồi hơn 400 tỷ đồng tiền bảo lãnh và tạm ứng. Tuy nhiên, phía nhà thầu Trung Quốc đã kiện công ty lên Trung tâm trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC). Bản thân đơn vị bên cạnh việc khởi động lại dự án phải củng cố chứng cứ trong quá trình thi công trước đó để phản tố lại đơn kiện từ phía Hoa Đông (Trung Quốc).
Vụ kiện được lãnh đạo công ty và Bộ Công Thương nhận định là "rất phức tạp và tiềm ẩn nhiều rủi ro trong quá trình tranh tụng". Thực tế, có một số tình tiết mang yếu tố bất lợi cho chủ đầu tư khi đơn vị này đã thực hiện "đuổi" nhà đầu Trung Quốc vào tháng 10/2013 do thi công chậm tiến độ, sau đó Hoa Đông chủ động chấm dứt hợp đồng và thuê các luật sư của châu Âu để tiến hành tranh tụng.
Theo thời gian biểu tranh tụng đã thống nhất với VIAC, dự kiến giữa năm 2017 mới có kết quả phán quyết của Hội đồng Trọng tài và vấn đề này có thể sẽ ảnh hưởng đến tiến độ, hiệu quả của dự án.
Minh Sơn