Ông Masaaki Taruki, giám đốc công ty High Metal tại Osaka, Nhật Bản. Ảnh: nytimes |
Kể cả khi số lượng đơn hàng gửi đến công ty thép High Metal của ông Masaaki Taruki giảm chỉ còn một nửa hồi tháng 10 năm ngoái, ông vẫn kiên quyết không sa thải một nhân công nào cho đến nay.
Thay vào đó, ông cố gắng tìm ra những công việc mới cho công nhân làm trong thời gian rỗi rãi, thậm chí là canh tác một vườn rau. Từ đầu năm, ông chủ Taruki cùng công nhân trồng rau mùi, rau cải và các loại rau khác trên khu đất trống của nhà máy. Những công nhân tay vốn đã quen với sắt thép, nay lại thoăn thoắt chăm sóc mầm cây, tưới nước, bón phân và lắp đặt hệ thống chiếu sáng.
Tương tự, khi doanh thu của nhà máy sản xuất máy móc Shinano Kogyo tại miền trung Nhật Bản suy giảm 70%, lãnh đạo nhà máy điều động công nhân tỏa đi khắp các đường phố, làm công việc quét dọn, nhặt rác trên đường và trong khu dân cư. Tuy nhiên, những công nhân này vẫn còn được xem là may mắn so đồng nghiệp tại nhiều nước khác do họ không bị đuổi việc và vẫn được nhận mức lương như cũ.
Theo một báo cáo công bố hôm qua, nền kinh tế Nhật Bản đang đối mặt với thời kỳ suy giảm kỷ lục tới 15,2% so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy nhiên, kể từ đầu suy thoái đến nay, chỉ có một lượng nhỏ công nhân Nhật Bản bị sa thải. Trong tháng 4 vừa rồi, tỷ lệ thất nghiệp của nước này chỉ là 4,8%, trong khi con số tương tự tại Mỹ lên xấp xỉ 10%.
Nhật Bản từng nổi tiếng với chế độ làm việc trọn đời. Theo đó, các doanh nghiệp không bao giờ sa thải công nhân một khi đã nhận họ vào làm việc. Thậm chí, công ty còn đài thọ toàn bộ hoặc một phần chi phí học hành, tu nghiệp, lấy vợ lấy chồng của công nhân, rồi sau đó nhận con cái của họ vào làm việc.
“Truyền thống việc làm suốt đời đã tồn tại ở Nhật Bản trong một thời gian dài", Peter Matanle, chuyên gia về việc làm Nhật Bản tại đại học Sheffield, (Anh) nói, "Khi một công ty làm ăn sa sút và cần cắt giảm chi phí, điều đầu tiên họ sẽ nghĩ đến sa thải lao động thời vụ và bán thời gian, giảm tiền thưởng. Sau đó họ sẽ tìm cách giảm chi phí đầu vào một cách tối đa. Sa thải công nhân là phương án cuối cùng các ông chủ nghĩ đến".
Trong một thống kê gần đây do tạp chí tài chính Nikkei công bố, không có nhà sản xuất lớn nào nói họ đang lên kế hoạch sa thải công nhân làm việc toàn thời gian. Trong khi đó, thống kê tương tự tại Hàn Quốc cho thấy 39% số người được hỏi trả lời có. Tuy nhiên, các công nhân Nhật Bản còn phải cảm ơn chính phủ Nhật Bản, bên cạnh biết ơn truyền thống văn hóa làm việc. Nếu không có hỗ trợ tài chính từ chính phủ, tỷ lệ thất nghiệp của nước này có thể sẽ cao hơn 2% so với hiện nay.
Thay vì sa thải nhân công toàn thời gian, các công ty Nhật Bản chuyển hướng cắt giảm chi phí sang lao động thời vụ. Những người này có mức lương thấp hơn, chế độ ít hơn và dễ dàng bị thải loại khi cần thiết. Một phần ba lực lượng lao động hiện nay của Nhật Bản thuộc dạng này.
Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp chọn giải pháp cắt giảm giờ làm của người lao động trong thời gian chờ tái khởi động sản xuất. Theo luật, người sử dụng lao động phải trả ít nhất 60% lương trong thời gian cho công nhân nghỉ việc. Từ đầu năm đến nay, chính phủ Nhật đã phải rót 624 triệu USD, bù đắp một nửa chi phí doanh nghiệp bỏ ra để trả tiền trợ cấp giảm giờ làm.
Chế độ việc làm trọn đời đã bị bãi bỏ từ lâu nhưng nhiều công ty vẫn khăng khăng giữ truyền thống này như một nét văn hóa. Tuy nhiên, để làm được điều này trong thời buổi suy thoái kinh tế hiện nay, cái giá doanh nghiệp phải trả không hề nhỏ.
“Tình hình kinh tế đất nước cùng doanh nghiệp đang đối mặt với nhiều khó khăn. Với việc cố gắng duy trì nhân lực, các công ty Nhật càng tự làm khó mình và càng giảm cơ hội phục hồi", Hisashi Yamada, chuyên gia tại Viên Nghiên cứu Nhật Bản nói, "chính việc không sa thải công nhân sẽ gây ra nguy cơ đột biến tăng tỷ lệ thất nghiệp về lâu dài". Ông cho rằng các ông chủ nhà máy, công ty cần phải có những thay đổi về mặt cơ cấu và một cái đầu lạnh để giải quyết tình hình khó khăn hiện nay.
Các nhà phân tích đang tự hỏi suy thoái phải đạt đến mức độ nào thì các doanh nghiệp nước này mới chịu sa thải bớt lao động thừa thãi. Trong một thông báo gửi đến các đối tác gần đây, Carl B. Weinberg, ông chủ của hãng phân tích kinh tế High Frequency Economics đã viết: "Từ khi suy thoái kinh tế bùng nổ cho đến nay, các công ty Nhật Bản hầu như chưa phải áp dụng đến biện pháp sa thải nhân công. Tuy nhiên, điều này nhất định sẽ phải đến dù hơi muộn".
Thanh Bình (theo Nytimes)