Sau sự cố Goldman Sachs bị Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC) cáo buộc lừa tiền nhà đầu tư, cùng với Hy Lạp bị hàng loạt các hãng đánh giá hè nhau đánh rớt tín nhiệm, người ta quay ra đặt dấu chấm hỏi về độ chính xác của chính các hãng đánh giá định mức tín nhiệm. Họ vốn là những tổ chức chuyên đưa ra các báo cáo xếp hạng và đánh giá năng lực hoạt động theo nhu cầu của doanh nghiệp hay tổ chức khác.
Bộ tam hãng đánh giá định mức tín nhiệm đình đám của Mỹ là Moody’s Investors Service (MCO), Standard & Poor’s và Fitch Ratings đang bị kết tội là không công bằng trong việc đánh giá tín nhiệm. Đối với các tổ chức tín dụng hay ngân hàng phát hành chứng khoán đảm bảo bằng tài sản thế chấp sẽ được nhân nhượng xếp hạng tín nhiệm cao hơn so với các tổ chức hay đối tượng vay nợ bằng trái phiếu chính phủ.
Niềm tin vào các hàng đánh giá tín nhiệm bị lung lay sau hàng loạt sự cố gần đây. Ảnh: thehindubusinessline.com |
Tờ Economist dẫn lời Giám đốc Đầu tư Bill Gross của công ty Quản lý Trái phiếu PIMCO rằng: "Giống như những con ma cà rồng hút máu trong đêm, các hãng đánh giá định mức tín nhiệm sẽ là những tổ chức sống lâu hơn chúng ta". Họ đưa ra nhiều đánh giá quá cao về hàng nghìn tỷ đôla nợ xấu trong giai đoạn khủng hoảng cầm cố, mặc dù thị trường tài chính đã giải quyết ít nhiều nợ xấu trong thời gian gần đây. Điều đáng chú ý là ngành công nghiệp định mức tín nhiệm hiện chỉ có 3 hãng cạnh tranh, do đó khó tránh khỏi hiện tượng độc quyền.
Vụ việc Goldman Sachs bị SEC phanh phui đã gây xôn xao dư luận, cho thấy sự sai lệch quá lớn trong việc đo lường tín nhiệm của các hãng. Uy tín của các hãng cũng giảm rõ rệt, trong đó điển hình là trường hợp của hãng Moody’s từng đánh giá mức tín nhiệm AAA cho Goldman Sachs. Thêm vào đó, gần đây là việc Hy Lạp bị hạ thấp xếp hạng nợ chính phủ, khiến cho quốc gia nghèo nhất châu Âu này phải lao đao vì các trái chủ xem trái phiếu Hy Lạp không khác gì tờ giấy lộn, buộc Ủy ban châu Âu (EC) nảy sinh ý tưởng thiết lập một tổ chức xếp hạng tín nhiệm châu Âu đối trọng với bộ ba của Mỹ.
Ý tưởng về một môi trường xếp hạng tín nhiệm công bằng hơn đã được SEC triển khai. SEC đã xóa bỏ một số điều khoản đánh giá theo các điều luật có từ thời Đại Suy thoái và đề xuất giảm tầm quan trọng của các điều luật này đối với các chứng khoán có đảm bảo bằng tài sản. Quỹ hưu trí CalPERS cũng đã nhảy vào cuộc với kỳ vọng sẽ hạn chế khả năng bành trướng độc quyền của 3 “đại gia” đánh giá định mức tín nhiệm. CalPERS đã giành được sự ủng hộ của tòa án để theo đuổi một vụ kiện chống lại bộ ba ông lớn với viện dẫn các đánh giá "kém chính xác quá lớn" của họ. Mặc dù vậy, trên thực tế đã có hàng tá các vụ kiện như thế này nhắm vào riêng S&P và đều đã thất bại.
Tuy nhiên nhìn từ khía cạnh khác, thì không thể đổ lỗi hoàn toàn cho các hãng tín nhiệm. Forbes dẫn nhận định của Chủ tịch Học viện Phân tích Tài chính (CFA) của Mỹ ông Martin Fridson rằng một công ty muốn bán vài trăm triệu đôla chứng khoán sẽ phải nhờ đến các hãng đánh giá tín nhiệm đánh giá năng lực tài chính, nhưng số lượng hãng đánh giá tín nhiệm đáng tin cậy chỉ đếm trên đầu ngón tay chẳng hạn như Moody’s và S&P. Nhưng nếu công ty này không nhờ đến dịch vụ của các hãng là do tình hình tài chính có thể sẽ dẫn tới kết quả đánh giá mức tín nhiệm thấp. Tuy nhiên, các công ty phát hành không có khả năng đầu cơ để nâng mức tính nhiệm vượt trên mức cho phép mà các thông tin cơ bản phản ánh. Trong khi đó, các hãng mặc dù thu phí, nhưng không có động cơ hiến tặng tín nhiệm.
Martin Fridson bổ sung thêm rằng một số hãng đánh giá tín nhiệm mới vào cuộc đã theo đuổi chiến lược chiếm thị phần của các hãng khác bằng thưởng mức tín nhiệm cao hơn. Loại hãng này có thể làm hài lòng một số công ty, nhưng lại lừa dối nhà đầu tư. Trên thực tế, các hãng đánh giá tín nhiệm không nhận hoa lợi từ các tổ chức tín dụng phát hành trái phiếu có đảm bảo nếu như chỉ đơn thuần là đánh giá xếp hạng, thay vì phải xếp hạng cao nhất. Mức tín nhiệm AAA đòi hỏi mức phí nhất định với mức lãi suất thấp hợp lý.
Mặc dù niềm tin vào báo cáo đánh giá tín nhiệm của ba hãng lớn của Mỹ đã suy giảm, nhưng vẫn không thể phủ nhận được vai trò quan trọng của báo cáo này đối với nhiều nhà đầu tư và doanh nghiệp có nhu cầu huy động vốn từ các ngân hàng.
Ngọc Ngân