Dự kiến tổng thu ngân sách Nhà nước năm nay đạt 399 nghìn tỷ đồng, vượt 23,5% so với dự toán và tăng 26,3% so với kết quả thực hiện năm ngoái. Tuy nhiên, theo Ủy ban Tài chính và Ngân sách Quốc hội, thu ngân sách chứa đựng nhiều yếu tố đột biến, không ổn định.
Trong 76 nghìn tỷ đồng vượt dự toán, có tới 35,4 nghìn tỷ đồng từ chênh lệch giá dầu thô (giá dự tính là 64 USD mỗi thùng, song giá bình quân thực tế 9 tháng xấp xỉ 105 USD). Thu từ xuất khẩu vượt 23.500 tỷ đồng và thu từ đất vượt 5.500 tỷ đồng so với dự toán đầu năm. Cả ba yếu tố này đều rất bấp bênh, đặc biệt trong bối cảnh giá dầu thô tiếp tục giảm mạnh, xuất khẩu bị đe dọa khi thế giới đối mặt với nguy cơ suy thoái.
Trong khi đó, thu từ nội lực của nền kinh tế tăng thấp. Nếu loại trừ yếu tố tăng giá thì mảng thu này thực chất thấp hơn dự toán. Sản xuất kinh doanh năm 2008 có biểu hiện chững lại, phát sinh nhiều khó khăn ở các khu vực kinh tế, khiến thu ngân sách vốn đã lệ thuộc nhiều vào các yếu tố bên ngoài, càng trở nên bấp bênh, thiếu ổn định.
Bộ trưởng Tài chính Vũ Văn Ninh báo cáo trước Quốc hội. Ảnh: Q.H. |
Theo đánh giá của Ủy ban Tài chính và Ngân sách Quốc hội, thực hiện dự toán chi ngân sách chưa nghiêm, hiệu quả chưa cao, tiết kiệm chưa triệt để. Chi đầu tư phát triển ước cả năm đạt 118 nghìn tỷ đồng, tăng 18,3% so dự toán, chiếm 24,9% tổng chi ngân sách Nhà nước. Nhưng giải ngân vẫn chậm, đầu tư dàn trải, vi phạm đầu tư xây dựng cơ bản phổ biến. Tỷ lệ giải ngân vốn xây dựng cơ bản đến hết tháng 40% so với kế hoạch đã điều chỉnh (28,5 nghìn tỷ đồng); dự tính cả năm chỉ đạt 20 nghìn tỷ đồng, bằng 54% kế hoạch ban đầu và 70% kế hoạch điều chỉnh của Chính phủ.
Dự kiến năm nay Chính phủ phải dốc ngân sách khoảng 32 nghìn tỷ ra bù lỗ cho kinh doanh dầu (bù lỗ cho các đơn vị kinh doanh để giữ giá bán lẻ ở mức thấp). Chưa hết, Chính phủ còn phải tái đầu tư cho ngành dầu khí khoảng 9 nghìn tỷ đồng. Theo đề nghị của Ủy ban, Chính phủ cần tính toán lại khoản bù lỗ cho xăng dầu, bởi doanh nghiệp đã phần nào bớt lỗ trong bối cảnh giá nhiên liệu nhập khẩu có xu thế giảm và bình ổn.
Năm 2009, Chính phủ đặt mục tiêu tổng thu ngân sách vào khoảng 418 nghìn tỷ đồng, tăng 4,76% so với ước thực hiện năm nay; bội chi ngân sách 87,3 nghìn tỷ đồng, bằng 4,8% GDP.
Mục tiêu của Chính phủ khá khiêm tốn, tăng thu 2009 thấp hơn nhiều so với mức tăng dự kiến của năm nay, song nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng phải rất nỗ lực mới có thể đạt được. Dự báo, với những điều chỉnh mới trong chính sách thuế thu nhập cá nhân, thuế giá trị gia tăng và thu nhập doanh nghiệp, thu ngân sách sẽ giảm khoảng 13,1 nghìn tỷ đồng. Trong đó, riêng Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp với việc giảm thuế suất từ 28% xuống 25%, sắp xếp lại các ưu đãi thuế… dự kiến làm giảm thu khoảng 7.200 tỷ đồng mỗi năm.
Đại biểu Quốc hội phát biểu tại nghị trường. Ảnh: Q.H. |
Biến động khó lượng của giá dầu thế giới sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới thu ngân sách. Chính phủ dự kiến giá dầu tính dự toán thu ngân sách Nhà nước năm 2009 là 90 USD mỗi thùng, thấp hơn dầu bình quân năm nay 15 USD, khiến giảm thu khoảng 19,6 nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng mức giá dự tính như vậy vẫn còn cao. Năm tới, sản lượng khai thác dầu thô dự kiến đạt khoảng 15,86 triệu tấn. 3,5 triệu tấn trong số này sẽ dành phục vụ Nhà máy lọc dầu Dung Quất. Phần thu từ xuất khẩu dầu thô, nếu không có phương án điều hành thích hợp, cũng giảm đáng kể vì nguyên nhân này.
Đại biểu Quốc hội không đồng tình duy trì tỷ lệ bội chi ngân sách gần 5% GDP, nhất là trong điều kiện Chính phủ đang thực hiện chính sách tài khóa thắt chặt. Ngay cả tỷ lệ 4,8% cho năm 2009 vẫn cao, tiềm ẩn nguy cơ gây mất ổn định tài chính quốc gia và thực tế đã trở thành yếu tố dẫn đến lạm phát. Tỷ lệ phần trăm giữ nguyên, nhưng số tuyệt đối tăng nhanh qua các năm, từ 56,5 nghìn tỷ của 2007 lên 66,2 nghìn tỷ năm 2008. Nếu được duyệt, bội chi của năm 2009 sẽ tăng 31,7%, mức tăng được cho là quá cao.
Báo cáo trước Quốc hội hôm 30/10, Bộ trưởng Tài chính Vũ Văn Ninh cho biết giá dầu thô trên thế giới biến động lớn và rất nhanh. Các dự báo cho 3 tháng cuối năm và cho năm 2009 khác nhau nhưng đều thấp hơn nhiều so với trước. Dự toán ngân sách Nhà nước 2009 được xây dựng từ tháng 9, khi giá dầu đã giảm nhưng vẫn ở mức trên 100 USD mỗi thùng.
Bộ Tài chính đang chuẩn bị dự toán mới, trong đó giá dầu thô bình quân 3 tháng cuối năm và dự toán ngân sách 2009 ở mức 70 USD mỗi thùng, thấp hơn dự toán hiện nay 20 USD. Nếu phương án này được chấp nhận, thu ngân sách sẽ hụt khoảng 36 nghìn tỷ đồng. Để cân đối nguồn thu, một trong những phương án mà Bộ Tài chính đề xuất là nâng thuế nhập khẩu xăng dầu, trong đó dự kiến xăng sẽ áp mức 25% (thay vì 10% hiện nay). Thuế suất trần theo quy định là 40%.
Đại biểu Nguyễn Văn Sỹ: “Vượt thu của chúng ta chủ yếu do giá dầu thô và xuất nhập khẩu. Giờ giá dầu thô giảm, xuất nhập khẩu những tháng cuối năm đang gặp khó khăn. Vì vậy cần xem lại dự toán thu cả năm để đảm bảo chủ động điều hành ngân sách. Đề nghị Chính phủ trình Quốc hội phương án 2, dự phòng trong điều kiện giá dầu thô không đạt mức như chúng ta dự tính”. Đại biểu Nguyễn Minh Thuyết: “Để có tiền, chúng ta cần khắc phục một số căn bệnh, trong đó có cả bệnh hoành tráng. Chúng ta làm nhiều sự kiện quốc tế ở Việt Nam. Đối với nước người ta là rất bình thường. Mình cũng có đủ cơ sở vật chất để làm, nhưng bày ra quá hoành tráng và gây tốn kém. Phải dựa vào dân, vốn ở trong dân rất nhiều, nhưng chúng ta huy động chưa tốt nên dân chưa đóng góp nhiệt tình. Vừa qua, lãi suất ngân hàng nâng lên, dân đóng góp rất nhiều. Nhưng chứng khoán là nơi thu hút vốn quan trọng, nhưng điều hành chưa tốt nên chưa huy động được nhiều”. Đại biểu Lê Quốc Dung: “Thu ngân sách không những chưa đảm bảo bền vững mà còn đáng ngại cả trước mắt và lâu dài. Nguồn thu nội địa từ bản thân nền kinh tế chỉ chiếm 46% là quá thấp. Những nguồn thu bấp bênh lại quá cao. Đề nghị Quốc hội, Chính phủ sớm có kế hoạch tạo nguồn thu mới, cơ cấu lại ngùoô thu cho bền vững và công bằng, hợp lý hơn. Đề nghị Chính phủ xây dựng lại phương án thu ngân sách 2009 cho vững chắc hơn”. Đại biểu Mai Thị Ánh Tuyết: “Đề nghị Chính phủ dự báo chính xác giá dầu thô và nên có 2-3 phương án nguồn thu để ngân sách chủ động ứng phó với tình huống có thể xảy ra”. |
Song Linh