Bà Đặng Thị Bình An - một trong những thành viên của Bộ Tài chính đã soạn thảo ra Quyết định nói trên - giải thích, tăng thuế nhập khẩu là vì ba lý do:
Thứ nhất, các liên doanh sản xuất ôtô phải tăng tỷ lệ nội địa hóa từ 5% đến 30% trong vòng 10 năm kể từ khi cấp giấy phép, thế nhưng cho đến hôm nay, tỷ lệ này không đúng như Chính phủ mong muốn. Sau khi rà soát lại chính sách thuế, Tổng cục nhận thấy, mức thuế giữa nhập khẩu nguyên chiếc và lắp ráp có khoảng cách rất cao. Chẳng hạn, thuế nhập khẩu của xe nguyên chiếc là 100%, trong khi có nhiều loại xe CKD chỉ có 12%. Sự chênh lệch lớn này làm cho các doanh nghiệp không chịu đầu tư sản xuất linh kiện tại Việt Nam, chỉ nhập khẩu nguyên bộ linh kiện nước ngoài về. Suốt 10 năm qua, chính sách thuế đối với ôtô Nhà nước hầu như không thay đổi để tạo điều kiện cho các nhà đầu tư vào sản xuất một mức độ nhất định. Nhưng thực tế, hầu hết đã không làm được điều này. Theo bà An, con số 3.000 lao động (bằng con số của một công ty may) cho thấy rõ vấn đề này. Vì vậy, việc tăng thuế nhập khẩu linh kiện nhằm hướng các doanh nghiệp tiến tới giảm dần nhập khẩu linh kiện từ nước ngoài vào.
Thứ hai, trong mức thuế suất hiện hành có bất hợp lý là: thuế suất sản phẩm ôtô nguyên chiếc có cùng một mức như nhau (100%), nhưng bộ linh kiện CKD lại có nhiều mức thuế khác nhau: có quy định 40%, 25%, 12%. Như vậy xuất hiện một nghịch lý với việc nhập khẩu bộ linh kiện CKD là cùng mức nội địa hóa, nhưng khi doanh nghiệp nhập linh kiện thì lại có thuế suất khác nhau.
Thứ ba, là từ 1/7/2003, theo cam kết AFTA, Việt Nam phải thực hiện danh mục biểu thuế hài hòa chung của các nước ASEAN. Trong danh mục này thì bộ linh kiện xe ôtô chỉ có một, tức là không còn dạng IKD, mà chỉ còn CKD. Vì vậy, việc tăng thuế là để cho doanh nghiệp thích nghi dần với danh mục thuế mới này.
Với lý do trên đây, bà An khẳng định việc tăng thuế là một yêu cầu cấp bách. Trong đó điểm quan trọng nhất là để kích thích các doanh nghiệp buộc phải đầu tư sản xuất linh kiện trong nước, giảm dần phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu, thu hút thêm lao động... Nếu không làm như vậy, Việt Nam sẽ không bao giờ có được ngành công nghiệp ôtô "Made in Vietnam" như chiến lược phát triển mà Chính phủ đã phê duyệt. Theo cam kết hội nhập thì từ 1/1/2003, Việt Nam sẽ bỏ giấy phép nhập khẩu ôtô dưới 9 chỗ ngồi và như vậy là ôtô nguyên chiếc được nhập khẩu tự do.
Cùng với việc tăng thuế nhập khẩu linh kiện xe CKD, để bảo hộ cho sản xuất trong nước, Bộ Tài chính cũng đang nghiên cứu xem xét đưa ôtô vào danh mục Nhà nước quản lý giá tính thuế nhập khẩu.
Bà An cũng thừa nhận, thời hạn Quyết định 146 đưa ra đúng theo luật định, nhưng với các doanh nghiệp thì có thể bất ngờ. Ở đây có trách nhiệm của các bộ liên quan, như Kế hoạch và Đầu tư, Công nghiệp... phải thông báo sớm đến cho các doanh nghiệp. Vì ngay từ trước khi ban hành, Bộ Tài chính đã có công văn gửi tới các cơ quan này xin ý kiến.
Tuy nhiên, để tháo gỡ cho tình hình khó khăn của doanh nghiệp, bà An cho biết sẽ đề nghị Bộ Tài chính cho lùi lại hiệu lực thi hành quyết định trên thêm 3 hoặc 6 tháng.
VnExpress sẽ tiếp tục thông tin về cuộc họp của Bộ Tài chính chiều mai.
Bình Yên