Nếu như tổng sản phẩm trong nước quý I chỉ đạt 3,1% so với cùng kỳ năm 2008, là quý có mức tăng thấp nhất trong những năm gần đây, thì đến quý II/2009 đã tăng 4,5%. Và với mức tăng khá 5,8% trong quý III, tính chung 9 tháng, tổng sản phẩm trong nước tăng 4,6% so với cùng kỳ năm 2008.
Ông Vũ Viết Ngoạn, Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, nhận định nguồn vốn từ gói kích cầu thông qua hỗ trợ lãi suất của Chính phủ đóng vai trò quan trọng đối với tăng trưởng GDP thời gian qua. Vốn đầu tư của khu vực nhà nước tăng 45,5% trong khi đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) giảm 11,2%, và đầu tư ngoài Nhà nước chỉ tăng 12,6%. Vì vậy đầu tư công đóng vai trò quyết định, làm tăng tổng đầu tư toàn xã hội thêm 14,4%, so với năm 2008. Hưởng lợi trực tiếp nhất chính là lĩnh vực xây dựng, vốn tăng trưởng âm trong năm 2008, nay giá trị sản xuất kinh doanh của ngành dự báo tăng 11,2% so với 2008. Hiệu ứng tích cực cũng lan sang nhiều lĩnh vực khác.
Cũng theo ông Vũ Viết Ngoạn, chính sách kích cầu (với hai nội dung chính là hỗ trợ lãi suất 4% và giảm, giãn thuế) có tác động tâm lý cho các doanh nghiệp sau khi trải qua năm 2008 đầy biến động. Trong đó, tổng số tiền giãn giảm thuế tính đến cuối năm ước đạt 20.000 tỷ đồng. Còn hỗ trợ lãi suất khoảng 10.000-12.000 tỷ đồng, tương đương lượng tín dụng đổ ra nền kinh tế khoảng 500.000 tỷ đồng. Riêng gói hỗ trợ lãi suất chưa được tận dụng hết (theo kế hoạch là 17.000 tỷ đồng), song đã giúp hạ thấp mặt bằng lãi suất đáng kể so với năm 2008. Theo thống kê, chi phí trả lãi của doanh nghiệp trong năm 2009 chỉ bằng 40-50% so với 2008.
Sức cầu trong nước được xem là nhân tố quan trọng trong giai đoạn kinh tế phục hồi. Ảnh: Hoàng Hà |
Tuy nhiên, một số cân đối vĩ mô chưa thực sự vững chắc. Bội chi ngân sách cao hơn nhiều năm trở lại đây, dự kiến năm nay sẽ chiếm gần 7% GDP, đó là chưa kể tới các khoản chi từ nguồn trái phiếu Chính phủ, các khoản Chính phủ bảo lãnh cho doanh nghiệp vay. Bên cạnh đó, nợ Chính phủ tăng mạnh từ mức dưới 37% của năm ngoái có thể lên đến 40% GDP trong năm nay. Tỷ lệ này sẽ tiếp tục gia tăng trong năm sau, có thể tới 44%. Các chuyên gia của Ủy ban Kinh tế Quốc hội khuyến cáo nếu không có biện pháp quyết liệt giảm dần bội chi ngân sách thì trong vài năm tới, nợ Chính phủ sẽ tiệm cận giới hạn an toàn được cảnh báo.
Trong các chỉ tiêu phát triển kinh tế xã hội Quốc hội đã đề ra, dự kiến có 7 chỉ tiêu không đạt được. Trong đó, chênh lệch cán cân thương mại tiếp tục là một trở ngại, khi nhập siêu 3 quý đầu năm đã lên mức 6,5 tỷ USD, riêng tháng 9 ước đạt 1,5 tỷ USD.
Ước tính của Bộ Công Thương vào cuối tháng 9 cho thấy, xuất khẩu cả năm chỉ có thể đạt 59 tỷ USD, giảm 6% so với 2008. Như vậy, gần như chắc chắn Việt Nam không đạt được mục tiêu thu về 75 tỷ USD từ xuất khẩu trong năm nay, tăng 3% so với 2008. Còn theo ước tính của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, xuất khẩu năm nay có khả năng giảm 9,9% so với năm trước, và 2009 sẽ là năm đầu tiên trong hơn 2 thập kỷ kể từ khi Việt Nam đổi mới và mở cửa nền kinh tế, giá trị xuất khẩu sụt giảm so với năm trước.
Mặt bằng giá tiêu dùng đã lấy lại đà tăng mạnh trong tháng 9, lên mức 0,62%, đưa chỉ số giá tiêu dùng (CPI) trong 9 tháng đầu năm tăng 4,11% so với cuối năm trước. Xu hướng tăng chưa biểu hiện rõ rệt, nhưng hiện một số chuyên gia cũng đã cảnh báo về nguy cơ tái lạm phát cao trở lại. Đó là tăng trưởng tín dụng đang ở mức cao do thực hiện các chính sách tài chính, tiền tệ nhằm ngăn chặn suy giảm kinh tế; giá của các mặt hàng nhập khẩu với khối lượng lớn trên thị trường thế giới có khả năng tiến lên do sự phục hồi của kinh tế toàn cầu, đặc biệt giá xăng dầu.
Vốn kích cầu góp công không nhỏ trong tốc độ tăng trưởng GDP. Ảnh: Hoàng Hà |
Tổng cục Thống kê mới đây cũng đưa ra khuyến nghị cần tạo ra sự cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế thông qua các giải pháp kích cầu với bảo đảm sự ổn định kinh tế vĩ mô. Mặt khác, Việt Nam cần theo dõi sát diễn biến giá cả thị trường thế giới và trong nước, nhất là các mặt hàng quan trọng với sản xuất và đời sống như xăng dầu, sắt thép...
TS. Nguyễn Đình Thọ, Chủ nhiệm khoa Tài chính - Ngân hàng (Đại học Ngoại thương Hà Nội) cũng cho rằng thị trường tiền tệ có khả năng căng thẳng hơn trong những tháng cuối năm, khi nguồn vốn kích cầu dần chấm dứt. Trong trường hợp gói kích cầu thứ hai được thực hiện, những khó khăn về nguồn vốn đối với hệ thống ngân hàng cũng như doanh nghiệp sẽ được giải tỏa.
Nhưng vấn đề sau đó vẫn sẽ tồn tại, là mối lo về áp lực lạm phát. "Như vậy, có thể nền kinh tế phải đối mặt với một trong 2 vấn đề là áp lực lạm phát hay căng thẳng nguồn vốn, và việc điều hành kinh tế phải đứng trước những lựa chọn này", ông Thọ phân tích.
Ngọc Châu - Song Linh