Xe BMW Z4. Ảnh. Anh Tuấn |
Giám đốc Chi nhánh Hải Phòng, Công ty Xuất nhập khẩu Thiết bị toàn bộ và kỹ thuật (TechnoImport) Bùi Huy Thức, mở đầu buổi đối thoại bằng câu chuyện về 45 xe nguyên chiếc từ 5 đến 8 chỗ ngồi được nhập cuối năm 2004 qua cửa khẩu Hải Phòng. Ông cho biết, khi hàng về cảng, công ty mở 16 tờ khai và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước nên đã được Cơ quan hải quan cấp giấy chứng nhận nguồn gốc xe. Trên cơ sở này, số xe nhập về đã được bán hết ra thị trường cho khách hàng thuộc các thành phần kinh tế khác nhau, kể cả tư nhân, và được quyết toán theo chế độ tài chính hiện hành.
"Không ngờ ngày 6/1, cơ quan hải quan yêu cầu công ty lên tham vấn, sau đó liên tục ra các quyết định điều chỉnh tăng thuế đối với 6 tờ khai đã được tham vấn và cả các tờ khai chưa được tham vấn. Tổng cộng số tiền truy thu thuế cho đến nay theo các quyết định này lên đến 13 tỷ đồng", ông nói.
Một mặt tìm mọi cách chứng minh giá xe trong tờ khai hoàn toàn trung thực, Technoimport cũng làm đơn đề nghị hải quan cho biết phương pháp và căn cứ đã sử dụng để xác định giá tính thuế. "Rất tiếc cho đến nay, chưa có một khiếu nại nào của chúng tôi được giải quyết cũng như chưa đề nghị nào của chúng tôi được đáp ứng", ông Thức bức xúc.
Theo ông Thức, việc làm này đã gây hậu quả nghiêm trọng, làm mất uy tín của doanh nghiệp trên thương trường trong và ngoài nước. Bản thân công ty không thể tiếp tục nhập khẩu ôtô cũng như các mặt hàng khác, và có thể bị phá sản vì không chịu nổi gánh nặng thuế truy thu. "Đến ngày 12/2 chúng tôi đã phải ngừng nhập khẩu tại 3 thị trường", ông nói..
Trong buổi đối thoại, rất nhiều doanh nghiệp đề cập đến việc uy tín công ty bị mất sau khi ngành hải quan công bố danh sách trốn thuế. Ông Nguyễn Tuấn Anh, Giám đốc Công ty Cổ phần và Mỹ thuật Đại Dương nhấn mạnh: "Chúng tôi không thể bị xem là gian lận thuế khi đã làm đủ nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước, tuân thủ mọi quy định của pháp luật và thông lệ thương mại quốc tế".
Theo ông, việc làm của hải quan hết sức áp đặt khi họ tính giá một chiếc xe theo trị giá tiêu chuẩn của châu Âu, cao cấp, đầy đủ tiện nghi, bán tại Hong Kong là 711 triệu đồng và nhập khẩu về VN hoàn thành thủ tục lên giá lên đến 2,844 tỷ đồng, trong khi giá mà công ty bán ra chỉ 1,2 tỷ đồng.
"Chúng tôi có thể nói thẳng ra rằng, các doanh nghiệp nhập khẩu VN đều cố gắng nhập khẩu những loại xe rẻ hoặc đặt hàng theo tiêu chuẩn rút gọn tối thiểu, để chiếc xe vận hành vừa đủ tiêu chuẩn an toàn và đảm bảo có lãi", ông Tuấn Anh bộc bạch.
Chẳng hạn, xe Toyota Zace của Liên doanh Toyota ở VN có giá hiện tại là 29.800 USD. Doanh nghiệp hoàn toàn có thể nhập được xe có chất lượng ngang bằng với giá cập cảng là 4.500 USD và giá khi hoàn thành xong thủ tục là 18.000 USD. "Điều này giải thích vì sao khách hàng lại tìm mua các loại xe nhập khẩu", ông Tuấn Anh nhấn mạnh.
Một điểm khiến nhiều doanh nghiệp băn khoăn nhất hiện nay là cơ sở pháp lý đối với mức giá mà ngành hải quan đưa ra. Ông Phạm Sơn Động, Giám đốc Công ty TNHH Minh Đạo cho rằng, những thông tin mà ngành hải quan đưa ra không đủ sức thuyết phục cũng như cơ sở pháp lý. Thậm chí ngay trong văn bản làm việc giữa hải quan với công ty, giá các loại xe cũng bị nhầm lẫn.
"Cơ quan hải quan không hề phân biệt loại xe sử dụng nhiên liệu xăng hay dầu diezel, trong khi thực tế nhập khẩu có sự khác biệt về giá giữa các loại xe này", ông Động bức xúc nói.
Đồng tình với quan điểm này, đại diện Công ty xuất nhập khẩu Tổng hợp I cho rằng, cơ quan hải quan đã không thống nhất được việc xác định trị giá tính thuế giữa những lần làm việc với doanh nghiệp và trong thông báo kết quả tham vấn, chứng tỏ họ không nắm bắt được chính xác đầy đủ và kịp thời về giá cả cũng như thông số kỹ thuật các loại xe.
Bà Đặng Thị Bình An, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan thừa nhận, các trình tự, thủ tục ở một số nơi có thể áp dụng chưa đúng, ngành hải quan sẽ phải chấn chỉnh lại. Bà An cho biết, giá tính thuế nhập khẩu hàng hóa hiện đang áp dụng theo 2 kênh của Luật Thuế Xuất nhập khẩu và Luật Hải quan (cách tính chủ yếu áp dụng theo Thông tư 87 của Nghị định 54 và Thông tư 118 của Nghị định 60). Mặt khác, theo quy định quốc tế chung của GATT mà VN đã tuân thủ, giá tính thuế nhập khẩu là giá thực tế giao dịch trong môi trường cạnh tranh bình thường. Trong thời hạn 5 năm, nếu cơ quan Hải quan phát hiện doanh nghiệp có gian lận thì sẽ điều tra, xác định lại giá tính thuế. Theo bà An, việc nghi ngờ doanh nghiệp gian lận sẽ không chỉ dừng lại ở 23 đơn vị mà ở cả gần 50 đang có hoạt động nhập khẩu mặt hàng này.
Bà An cho biết, cơ sở để Hải quan nghi ngờ các doanh nghiệp nhập khẩu có biểu hiện gian lận về giá dựa trên những thông tin tình báo từ nước ngoài và các hãng ô tô về giá nhập khẩu chính thức.
"Nếu doanh nghiệp nào làm ăn trong sạch thì việc kiểm tra, tham vấn có gì đáng ngại. Sau này hải quan sẽ tiếp tục mời các doanh nghiệp và đưa các chứng cứ ra. Nếu các anh mua đúng giá, hải quan sẽ trả lại tiền thuế và cả tiền lãi ngân hàng. "Nếu chỉ đạo sai chúng tôi cũng mất chức. Còn nếu các anh chứng minh được giá của các anh đúng thì không phải sợ gì cả", bà An nhấn mạnh.
Bà An cho biết, hiện nay, doanh nghiệp có nhiều thủ thuật để khai khống giá. Chẳng hạn, có doanh nghiệp nhập khẩu khẩu 1 chiếc xe giá gần 700 triệu đồng nhưng chỉ khai nhập 300-400 triệu đồng; nhập khẩu 854 triệu đồng lại khai là 553 triệu đồng để trốn thuế. "Chúng tôi vẫn tiếp tục điều tra và thắt chặt việc quản lý các doanh nghiệp nhập khẩu nhằm chống thất thu thuế cho Nhà nước", bà An cho biết thêm. Theo bà, trong quá trình điều tra, doanh nghiệp nào làm sai sẽ bị truy thu thuế với mức phạt từ 1 đến 5 lần mức thuế, nặng hơn thì bị xử lý hình sự.
Dưới cái nhìn khác, một số chuyên gia về giá của Bộ Tài chính cho rằng, câu chuyện áp giá tính thuế nhập khẩu ôtô với các doanh nghiệp khó đi đến hồi kết nếu như giữa ngành hải quan và doanh nghiệp chưa có điểm thống nhất. Chẳng hạn, khi hải quan đưa ra một mức giá áp đặt cho doanh nghiệp, cần phải xác định rõ thuộc thị trường nào, nguồn gốc xuất xứ, đại lý cấp 1 hay cấp hai... Do vậy, hiện nay hai bên khó có thể đưa ra được đầy đủ cơ sở pháp lý để chứng minh cho mình. "Một điểm mà ngành hải quan nên lưu ý, đó là việc giữ uy tín cho doanh nghiệp. Lâu nay, việc tổ chức cá nhân nằm trong danh sách trốn thuế cũng đồng nghĩa với việc họ bị xếp vào danh sách đen của cảnh sát kinh tế. Khi đó, cái mà họ mất không chỉ tiền bạc, thời gian mà cái lớn hơn đó là danh dự và uy tín trên thương trường. Và trong khi chờ sự phán xét cuối cùng của cơ quan hải quan, không ít doanh nghiệp đang đứng trước nguy cơ bị phá sản", một chuyên gia phân tích.
Ông Nguyễn Khánh Ngọc, Trọng tài viên Quốc tế VN cho rằng, việc VN áp dụng 2 cách tính tính thuế (Luật thuế Xuất nhập khẩu và Luật Hải quan hiện nay) sẽ tạo ra những mức thuế khác nhau, gây tranh cãi và nhiều sự phức tạp. Trong lộ trình VN sắp gia nhập WTO phải sớm gỡ bỏ những tồn tại trên để có một thể chế thống nhất, đỡ gây thiệt thòi cho nhà nhập khẩu.
Theo ông Ngọc, một nguyên tắc quan trọng mà khi VN gia nhập WTO không được bỏ qua, là nguyên tắc giữ bí mật thông tin. Tất cả các thông tin mà ngành nhập khẩu nộp cho cơ quan hải quan liên quan đến việc trị tính giá thuế... phải được giữ bí mật. Bản thân cơ quan hải quan cũng không được tiết lộ cho bất kỳ đơn vị cá nhân tổ chức nào, trừ khi các doanh nghiệp nhập khẩu cho phép. Trong mọi trường hợp, người khai hải quan đều có quyền kiện ra tòa đối với các quy định về văn bản xử phạt hành chính.
Minh Khuyên