Sáng 30/5, Quốc hội thảo luận tại hội trường về Dự thảo Luật Quảng cáo - lĩnh vực được đánh giá là có khả năng tạo doanh thu lớn đồng thời ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống của người dân. Gây tranh cãi nhất cho các đại biểu là những quy định ở điều 8 (Sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ cấm quảng cáo) và điều 9 (Hành vi cấm trong hoạt động quảng cáo). Đa số ý kiến cho rằng, dự thảo cần có những điều khoản cụ thể, chặt chẽ hơn để sàng lọc, giảm thiểu những mẫu quảng cáo phản cảm, ảnh hưởng đến các giá trị văn hóa truyền thống.
Chưa phát sóng nhưng mẫu quảng cáo một loại bánh với sự tham gia của người mẫu Trà Ngọc Hằng, ca sĩ Chan Than San (trong ảnh) và Don Nguyễn bị chỉ trích quá phản cảm khi nó phát tán trên mạng. |
Đại biểu Trần Hồng Thắm (Cần Thơ) nhận định, dự thảo về các hành vi cấm còn chưa cụ thể, thiếu tiêu chí để xác định vi phạm nên dễ bị chi phối bởi nhận thức cá nhân của từng người. "Làm sao chúng ta xác định yếu tố như thế nào là thiếu thẩm mỹ hoặc hành động như thế nào là trái với đạo đức, thuần phong mỹ tục, vì nhận thức về thẩm mỹ và đạo đức của mỗi người là khác nhau". Bà dẫn chứng, các chương trình quảng cáo hiện nay còn nhiều hình ảnh diễn viên ăn mặc rất phản cảm, gây "ô nhiễm văn hóa mặc".
Chia sẻ với nhận định này, đại biểu Trần Thị Tuyết Thanh cho biết, nhiều cử tri Quảng Nam phản ánh về những hình ảnh, lời nói quảng cáo quá phản cảm. “Ví dụ, một quảng cáo thuốc tăng cường sinh lực cho nam giới kết thúc bằng câu: ‘bổ thận nam, một người khỏe hai người vui’, bà Thanh tỏ ra quan ngại khi câu nói ám chỉ này đang trở thành câu cửa miệng, gây tò mò của phần lớn trẻ em, khi nó được phát với tần suất cao trên truyền hình.
Đại diện của cử tri tỉnh Quảng Nam còn bày tỏ bức xúc với một mẫu quảng cáo có hình ảnh hai vợ chồng nằm ôm nhau trên giường; đạo diễn chọn góc quay từ dưới chân hắt lên trong khi người vợ mặc váy quá ngắn. “Đâu phải phụ nữ Việt Nam nào cũng mặc áo váy ngắn như vậy đi ngủ”, bà nói. Vì vậy, bà đề nghị khoản 3, điều 9 của cần sửa lại là, cấm "Quảng cáo có hình ảnh và lời nói thiếu thẩm mỹ, trái với truyền thống lịch sử, văn hóa, đạo đức, thuần phong mỹ tục Việt Nam". Bà nhấn mạnh sự cần thiết phải bổ sung cụm từ “có hình ảnh và lời nói” để cụ thể hóa điều khoản này, chứ không chỉ là "quảng cáo thiếu thẩm mỹ..." như dự thảo.
Cũng trong điều 9, dự luật bị nhận xét là sử dụng từ ngữ chưa chính xác ở khoản 11, cấm “Quảng cáo có sử dụng các thuật ngữ 'nhất', 'duy nhất', 'tốt nhất', 'số một' hoặc từ ngữ có ý nghĩa tương tự mà không có tài liệu hợp pháp chứng minh”. Theo đại biểu Hà Minh Huệ (Bình Thuận), các từ “duy nhất”, “tốt nhất”, “số một” không phải là thuật ngữ mà là cách dùng so sánh tuyệt đối. Thuật ngữ là từ để chỉ khái niệm. Quan trọng hơn, nhiều ý kiến cho rằng, điều khoản này chưa thực sự bao quát, nên khi Luật có hiệu lực, doanh nghiệp sẽ có thể dùng những từ thạm chí có mạnh hơn như "tột cùng", "trên cả tuyệt vời", "hàng đầu", "tuyệt đỉnh"...
Mẫu quảng cáo với câu nói bị chỉ trích "thiếu trong sáng". |
Dự thảo quy định 9 danh mục sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ và 16 hành vi bị cấm trong hoạt động quảng cáo. Danh sách này được đa số đại biểu tán thành, đặc biệt là với việc cấm quảng cáo “rượu có nồng độ cồn từ 15 độ trở lên”. Đại biểu Đoàn Nguyễn Thùy Trang (TP HCM) còn đề xuất “không được sử dụng tên, nhãn hiệu của các sản phẩm bị cấm đặt tên cho các chương trình văn hóa, thể thao, các hội nghị, hội thảo... Bà dẫn chứng: “Cục Nghệ thuật Biểu diễn thuộc Bộ Văn hóa vừa cấp phép cho chương trình Hòa nhạc Hennessy', tức là tên của một nhãn hiệu rượu mạnh. Trong khi các cơ quan truyền thông đăng tải về sự kiện này lại bị ngành thông tin và truyền thông nhắc nhở và xử phạt vì vi phạm quy định về cấm quảng cáo rượu dưới mọi hình thức”.
Đại biểu Lê Thị Tám (Nghệ An) đề nghị Quốc hội cân nhắc về việc cấm hành vi “lạm dụng các vấn đề nhân đạo để lồng vào việc quảng cáo sản phẩm”. Bà ví dụ về lời kêu gọi “mua sản phẩm A của chúng tôi, bạn đã góp 10 đồng để chung tay giúp đỡ trẻ em nghèo”. Bà Tám bày tỏ: “Tôi không phản đối việc các doanh nghiệp làm từ thiện, song sử dụng điều đó làm cơ hội quảng cáo thì cần tránh tình trạng nói một đường, làm một nẻo, khi quảng cáo là sẽ làm từ thiện, nhưng thực tế không làm hoặc giá trị từ thiện không như quảng cáo”.
Ngoài ra, dự luật còn nhận được nhiều ý kiến đề nghị bổ sung vào danh sách cấm đối với các sản phẩm thay thế sữa mẹ, thực phẩm chức năng…, cấm quảng cáo trên bìa vở học sinh; hạn chế quảng cáo trên các phương tiện giao thông…
Dự thảo được đánh giá là ưu việt hơn hẳn Pháp lệnh Quảng cáo ban hành năm 2002 khi thể hiện sự quan tâm đến quyền lợi của dân chúng thông qua quy định về Quyền và nghĩa vụ của người tiếp nhận quảng cáo (điều 17) cũng như yêu cầu thành lập Hội đồng thẩm định sản phẩm quảng cáo (điều 10). Theo đó, người tiếp nhận “Có quyền từ chối tiếp nhận quảng cáo”; đồng thời “được yêu cầu Hội đồng thẩm định thẩm định sản phẩm quảng cáo; được khiếu nại tố cáo và yêu cầu người gây thiệt hại bồi thường khi sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ không đúng tiêu chuẩn…”. Sự tồn tại của Hội đồng thẩm định được đánh giá là cần thiết. Tuy nhiên, các đại biểu hy vọng, tổ chức này sẽ đứng về phía người tiếp nhận, vì quyền lợi của người tiếp nhận hơn là bị chi phối bởi các công ty quảng cáo khi có sự việc gây tranh cãi.
Mặt khác, một số đại biểu tỏ ra băn khoăn về tính khả thi của điều khoản “Có quyền từ chối tiếp nhận quảng cáo”. "Khoản 2 quy định quyền của người tiếp nhận quảng cáo được quyền từ chối tiếp nhận quảng cáo, nhưng từ chối bằng cách nào trong khi hàng tháng đã trả tiền thuê bao hoặc đang xem chương trình truyền hình bị lồng ghép quảng cáo, không muốn xem cũng không được”, đại biểu Đặng Thuần Phong (Bến Tre) nói.
Bên cạnh các nội dung gây tranh cãi, dự thảo Luật Quảng cáo nhận được sự đồng thuận cao trên một số vấn đề về thời lượng quảng cáo trên truyền hình, diện tích quảng cáo trên báo in, báo điện tử cũng như các quy định về quảng cáo ngoài trời… Dự luật quảng cáo do Bộ Văn hóa Thể thao & Du lịch chủ trì soạn thảo, dự kiến thông qua tại kỳ họp thứ ba, quốc hội khóa 13.
Lưu Hà