Làm hàng xuất khẩu tại Hanosimex. Ảnh: Anh Tuấn |
"Không hiểu sao đến giờ vẫn chưa thấy động tĩnh gì dù chúng tôi đã gửi công văn đề nghị xin cấp hạn ngạch đúng như yêu cầu của Bộ Thương mại. Hàng đã hoàn thành, đành để chờ trong kho", bà Tường than thở với VnExpress.
Nỗi lo của bà giám đốc Vitexco không chỉ là thời gian sớm hay muộn. "Thông thường, hạn ngạch do Bộ Thương mại phân giao cho các doanh nghiệp rất thấp so với nhu cầu thực tế của họ. Chẳng biết lần này thế nào", bà lo lắng. Trước đó, Vitexco cũng bị kẹt 13.000 sản phẩm ở Cat 6, đành chuyển cho một doanh nghiệp trung ương đóng trên địa bàn để xuất hàng.
Bà Tường cho biết từ nay đến hết năm, Vitexco còn cần hạn ngạch ít nhất là 500.000 sản phẩm men shirt cat 8 (áo sơ mi bằng vải katê) và Cat 161 (áo sơ mi bằng vải linen). Số liệu thống kê đăng tải trên website của Bộ Thương mại cho thấy số lượng thực hiện của Cat 8 mới đạt 22% trong 3 tháng đầu năm (tổng số lượng Cat 8 sang EU cả năm là 14,6 triệu sản phẩm). Bà Tường hy vọng, nếu với con số thực hiện này, lượng hàng còn lại sẽ vẫn đủ cho các doanh nghiệp đã ký hợp đồng xuất khẩu, đó là chưa kể phần EU cho phép chuyển từ năm ngoái sang.
Không riêng gì Vitexco, các công ty dệt may tại TP HCM như Legamex, Sài Gòn 3, Thành Công… cũng rơi vào hoàn cảnh khốn đốn vì cạn quota để xuất hàng. Tổng giám đốc Sài Gòn 3 Phạm Xuân Hồng cho biết 15.000 sản phẩm Cat 6 (quần) đang "đắp chiếu" trong kho vì đã qua thời hạn giao hàng mà không có hạn ngạch. Số tiền lỗ vì lô hàng ước chừng lên tới 120.000 USD (phía đối tác chịu một phần). Chưa hết, 75.000 sản phẩm đã ký kết để sản xuất trong tháng 4-5 cũng bị khách hàng huỷ giữa chừng vì sợ doanh nghiệp tiếp tục thất hẹn.
Lúc này, ông tổng giám đốc Sài Gòn 3 đang đôn đáo chạy thêm đơn hàng đối với những Cat phi hạn ngạch và các thị trường khác nhằm tránh tình trạng tạm ngưng sản xuất một số dây chuyền. “Từ giờ đến cuối năm không thể hy vọng gì vào việc sản xuất hàng cho thị trường EU nữa. Chúng tôi không thể biết được doanh nghiệp sẽ nhận được bao nhiêu hạn ngạch. Hơn nữa, các đối tác nước ngoài cũng rất sợ nên đã chuyển sang làm hàng ở những nước khác”, ông Hồng ngán ngẩm. Mất uy tín với khách hàng chính là điều ông Hồng sợ nhất, vì nếu sau này hiệp định dệt may của Việt Nam với EU có tăng thêm hạn ngạch thì những doanh nghiệp như ông cũng sẽ khó tìm được hợp đồng trở lại.
Trao đổi với VnExpress, Vụ phó Xuất nhập khẩu (Bộ Thương mại) Lê Văn Thắng thừa nhận những khó khăn đang đặt ra với doanh nghiệp dệt may. "Những gì doanh nghiệp phản ánh hoàn toàn khách quan. Một khi hợp đồng đã ký rồi lại không xin được hạn ngạch thì rất khó khăn. Tuy nhiên, liên bộ không còn cách nào khác, phải dừng việc cấp phép tự động (E/L) ở một số Cat để điều tiết việc xuất khẩu sang thị trường EU", ông giải thích.
Theo thống kê của Bộ Thương mại, hiện có khoảng 10 Cat đi EU có tỷ lệ thực hiện vượt 30%. Đến nay, bộ đã dừng cấp E/L 13 chủng loại và dự kiến sẽ không nối lại việc xuất tự động ngay cả khi EU thông báo chuyển phần hạn ngạch chưa dùng hết của năm ngoái sang năm nay. |
Ông Thắng cho biết kim ngạch xuất khẩu dệt may sang thị trường này quý I đạt khoảng 153 triệu USD, tăng trên 50% so với cùng kỳ. Nhiều chủng loại hàng đạt tỷ lệ thực hiện hạn ngạch trong thời gian nay khá cao, khoảng 10 Cat mức xuất khẩu đã vượt 30% tổng hạn ngạch. Riêng Cat 4 đạt 87%, Cat 6 là 88%. "2 chủng loại này bị dừng xuất tự động khi tỷ lệ thực hiện vượt qua 70%. Phần hạn ngạch còn lại giao cho các địa phương phân bổ quá nhỏ, không đủ để xử lý kịp những đơn hàng gấp gáp. Tình hình càng khó khăn hơn bởi lượng doanh nghiệp tham gia làm hàng đi EU đã lên tới 600-700, gấp 4-5 lần năm ngoái", ông nói.
Theo ông vụ phó, nếu cứ để xuất tự động, riêng Cat 6, chỉ một mình Công ty may Việt Tiến có thể thực hiện hết. Tiêu chuẩn hạn ngạch cả nước của Cat 4 cũng chỉ đủ cho 3 doanh nghiệp tầm cỡ như Dệt Thành Công làm. "Vì vậy, tốt nhất nên dừng cấp E/L ngay khi tỷ lệ thực hiện đạt 50-60%. Lượng hạn ngạch còn lại có thể giải quyết khó khăn cho nhiều doanh nghiệp, tránh tình trạng khi ngừng thì số hạn ngạch còn lại rất ít, không đủ để cứu các lô hàng cần giao gấp", ông nói thêm.
Bản thân cơ chế cấp E/L, theo ông Thắng, không phải không có vấn đề. Cứ để doanh nghiệp tự động xuất có thể nảy sinh chuyện họ xuất ồ ạt hàng đơn giá thấp. Bản thân tổ điều hành liên bộ, với nhân sự hạn chế, rất khó quản lý được số lượng thực hiện hạn ngạch. "Trong một ngày, có thể có tới hàng trăm doanh nghiệp cùng xuất một mặt hàng. Với những trường hợp như vậy, làm sao để tổng hợp số liệu và đưa ra thông tin chính xác là rất khó. Tất nhiên, khi có trong tay thật nhiều hạn ngạch, nên thực hiện theo cơ chế tự đồng thì tốt hơn, giúp doanh nghiệp chủ động tìm kiếm khách hàng và đẩy mạnh sản xuất", ông giãi bày.
Các doanh nghiệp cho biết họ không phản đối cơ chế quản lý hạn ngạch dệt may đi EU, điều bức xúc chính là Bộ Thương mại lại thông báo dừng quá đột ngột. Đến khi dừng thì số lượng phân giao quá nhỏ lẻ và không được báo trước là bao nhiêu, đẩy doanh nghiệp vào tình thế bị động và không giữ được chữ tín với khách hàng. Chủ tịch Hội Dệt may Thêu đan TP HCM Phạm Đức Hoan cho rằng Bộ Thương mại phải lường trước tất cả những sự việc như gian lận thương mại cũng như khó khăn trong quản lý, cập nhật số liệu thực hiện hạn ngạch, trên cơ sở đó thống nhất cơ chế quản lý hạn ngạch ngay từ đầu. “Nếu triển khai việc phân giao hạn ngạch ngay từ đầu năm thì doanh nghiệp không phải rơi vào tình cảnh như hiện nay. Việc không quản lý được số lượng thực hiện hạn ngạch là lỗi của người dự báo, làm kế hoạch. Nay quyết định dừng đột ngột, bao nhiêu khó khăn chỉ đổ hết lên công nhân mà thôi”, ông buồn rầu nói.
Còn theo bà giám đốc Vitexco, việc để các sở thương mại phân chia hạn ngạch đi EU (trong khi Bộ Thương mại quản lý hạn ngạch đi Mỹ) cũng là nguyên nhân khiến làm chậm trễ quá trình nhận và thực hiện hạn ngạch của doanh nghiệp. "Ví dụ trong tháng 3 vừa qua, khi thông báo ngừng cấp E/L Cat 6, Bộ Thương mại giao cho Sở Thương mại TP HCM 46.000 sản phẩm, nhưng bản thân sở cũng không biết phân giao như thế nào cho hơn 100 doanh nghiệp để đạt tiêu chí công bằng. Vì vậy Sở cũng đành bó tay và lại quay sang xin ý kiến Bộ", bà cho biết.
Bùi Đương - Song Linh