Ngày mai sẽ có quy chế về liên kết chuỗi. Ảnh: Anh Tuấn |
Tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Thương mại Lê Danh Vĩnh cho biết, để đẩy mạnh kim ngạch xuất khẩu dệt may và sử dụng tối đa nguồn hạn ngạch, liên bộ thường xuyên nghiên cứu hoàn thiện cơ chế phân bổ, cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hoá khâu cấp visa, giấy phép. Riêng đối với thị trường Mỹ, ngay từ đầu năm đã áp dụng chế độ cấp visa tự động đối với 12 chủng loại hàng có tỷ lệ thực hiện hạn ngạch chưa cao. Phí hạn ngạch xuất khẩu sang thị trường này giảm khoảng 70% và liên bộ đang nghiên cứu để tiến tới giảm thêm hoặc thậm chí bãi bỏ hoàn toàn phí quota sang thị trường Mỹ. Với thị trường EU, thoả thuận buôn bán hàng dệt may giữa 2 bên vẫn chưa được ký duyệt chính thức vì vậy về nguyên tắc, xuất khẩu sang thị trường này vẫn bị áp hạn ngạch. Tuy nhiên, liên bộ đã áp dụng cơ chế cấp phép tự động và bãi bỏ hoàn toàn việc thu phí hạn ngạch.
Đại diện cho Bộ Công nghiệp, Thứ trưởng thường trực Bùi Xuân Khu cũng cho biết, liên bộ đang làm việc hết sức mình để có thể giảm bớt thủ tục phiền hà, nhiêu khê cho doanh nghiệp, góp phần đẩy mạnh xuất khẩu dệt may của cả nước. "Cuộc họp bàn của liên bộ hôm qua, do Bộ trưởng Thương mại Trương Đình Tuyển chủ trì đã đi đến quyết định giải quyết dứt điểm những gì còn tồn tại, vướng mắc. Các kiến nghị của doanh nghiệp cũng cần giải đáp ngay tuần này. Hôm nay, lãnh đạo hai bộ đã đặt bút ký kết vào bản quy chế liên kết chuỗi và dệt nhuộm, sẽ công bố chính thức trong hôm nay hoặc ngày mai", ông Khu tuyên bố.
Tuy nhiên, điều mà hầu hết doanh nghiệp dệt may đang mòn mỏi chờ đợi là chính thức cho phép chuyển nhượng hạn ngạch thì liên bộ lại chưa thể đáp ứng. Do những năm trước, Chính phủ không cho phép mua bán hạn ngạch, liên bộ đã phải áp dụng hình thức trao đổi, vay mượn giữa các doanh nghiệp để nâng tối đa tỷ lệ thực hiện. Năm nay, theo đề nghị của doanh nghiệp, Chính phủ đã đồng ý về mặt nguyên tắc và công nhận việc chuyển nhượng hạn ngạch. Nhưng 1 tháng đã trôi qua, bản quy chế hướng dẫn triển khai vẫn chưa ra đời vì một số quan điểm vẫn chưa tìm được sự thống nhất giữa các thành viên.
Đại diện một doanh nghiệp dệt may miền Bắc tâm sự với VnExpress, trong khi các cơ quan chức năng còn bàn cãi về chuyện ban hành quy chế thì nhu cầu chuyển nhượng thực tế ngày một bức bách. "Được phân quota ở mã A nhưng khách hàng chỉ đặt làm ở mã B, chẳng lẽ lại trả lời tôi không được tiêu chuẩn ở Cat A, ông chuyển sang mua Cat B nhé. Đã giữa tháng 3 rồi, liên bộ nên sớm ban hành quy chế để chúng tôi còn đàm phán, ký kết hợp đồng, nếu không khách hàng sẽ bỏ sang các thị trường không bị áp quota".
Từ sau vụ tiêu cực về quản lý và phân bổ quota dệt may đến nay, liên bộ Thương mại và Công nghiệp đang tìm cách minh bạch hoá và công khai mọi thủ tục hành chính. Thậm chí, để ngăn ngừa tình trạng doanh nghiệp tiếp xúc với cán bộ phân bổ quota nhằm chạy chọt, xin cho, Bộ Thương mại đã yêu cầu mọi công văn của doanh nghiệp phải gửi qua đường bưu điện, không trực tiếp gửi tại văn thư hay Ban điều hành dệt may. Ngược lại, mọi thông báo của liên bộ sẽ được gửi tới từng doanh nghiệp qua e-mail, chuyển phát nhanh. Phương pháp giải quyết các trường hợp cụ thể, cá biệt cũng rất nghiêm khắc, thường chỉ xử lý sau khi đã loại trừ hoàn toàn các yếu tố tiêu cực, không minh bạch.
Hầu hết doanh nghiệp đều đánh giá cao quy chế làm việc công khai và nghiêm minh của liên bộ. Tuy nhiên, không ít giám đốc doanh nghiệp đã thở dài thất vọng khi những nguyên tắc làm việc đó trở nên quá nghiêm khắc, thậm chí vô tình với những khó khăn của doanh nghiệp. Ngay trong hội nghị, đại diện một doanh nghiệp miền Nam bức xúc đề nghị liên bộ giải quyết gấp trường hợp của công ty mình. Để giải quyết đơn hàng gấp gáp, doanh nghiệp của ông đã phải mang hàng ra ngoài thuê gia công một vài chi tiết, việc làm này đã được khách hàng đồng ý. Tuy nhiên, khi đi xin visa xuất khẩu, doanh nghiệp đã không được cấp vì lý do đã không trực tiếp sản xuất sản phẩm. "Nếu không có câu trả lời ngay hôm nay, chúng tôi sẽ không thể xuất hàng và khách hàng sẽ bỏ đi, thậm chí còn bị phạt. Vậy đề nghị liên bộ xem xét, bởi đã có một doanh nghiệp phía Bắc gặp phải trường hợp tương tự và đã được giải quyết cấp visa". Đáp lại yêu cầu khẩn thiết của doanh nghiệp này, đại diện ban dệt may lạnh lùng tuyên bố: "Về nguyên tắc chỉ cấp visa cho nhà sản xuất. Vì vậy, trường hợp này vẫn phải chờ".
Không ít doanh nghiệp tham dự hội nghị sáng nay bất ngờ và bức xúc khi liên bộ tuyên bố cắt tiêu chí thưởng hạn ngạch vải trong nước và phi hạn ngạch. Theo quy định tại thông tư hướng dẫn phân bổ quota dệt may đi Mỹ năm 2005, liên bộ sẽ dành một tỷ lệ hạn ngạch nhất định để thưởng cho những đơn hàng sử dụng vải sản xuất trong nước hoặc đơn hàng thuộc các mã không bị áp hạn ngạch. Trưởng ban Dệt may Nguyễn Đức Thanh cho biết, đến nay kết quả xuất khẩu hàng phi hạn ngạch rất khả quan, với thị trường Mỹ, kim ngạch xuất khẩu những mặt hàng này đạt 700 triệu USD năm 2004, chiếm 30% kim ngạch sang thị trường này. Hơn nữa, các doanh nghiệp đã được thưởng nhiều lần theo tiêu chí này, nếu tiếp tục thưởng sẽ được ưu đãi nhiều. Một lý do khác được đưa ra là loại bỏ 2 tiêu chí này sẽ giúp ngăn chặn gian lận. Hầu hết các doanh nghiệp đều không hài lòng với những lý do này và cho rằng nếu có ý định không thưởng, liên bộ nên công bố ngay từ đầu, hơn 2 tháng trôi qua, doanh nghiệp đã đàm phán ký hợp đồng nay cắt tiêu chuẩn thì họ sẽ rất khó khăn.
Theo thống kê của Bộ Thương mại, năm 2004 Việt Nam đã xuất khẩu được 4,385 tỷ USD hàng dệt may. Trong đó, thị trường Mỹ chiếm 56%, đạt 2,474 tỷ USD; EU chiếm 18% và đạt 752 triệu USD; Nhật Bản đạt 531 triệu USD, chiếm 12% tổng kim ngạch chung.
Song Linh