Ông Lê Đức Thuý: "Tự do hoá giao dịch vãng lai không có nghĩa tự do sử dụng ngoại tệ ở Việt Nam". |
- Pháp lệnh Ngoại hối ra đời, liệu hạn mức ngoại tệ tiền mặt mà người dân mang theo ra nước ngoài có thay đổi, thưa ông?
- Theo quy định hiện hành, lượng ngoại tệ tối đa được mang theo khi xuất cảnh tương đương 7.000 USD. Việc này pháp lệnh không điều tiết mà tuỳ thực tế, Ngân hàng Nhà nước sẽ điều chỉnh khi cần thiết. Thông lệ quốc tế thường là 10.000 USD và tôi nghĩ để tiến tới thông lệ đó không phải vấn đề lớn. Trước đây, đã có thời ta quy định mức 7.000 USD, sau vì khó khăn, khủng hoảng nên hạ xuống 3.000 USD. Giờ nới lỏng trở lại thì cứ tạm thời để 7.000 USD, nếu không có biến động gì có thể nâng lên mức tương đối sát thông lệ quốc tế là 10.000 USD.
Với những trường hợp chứng minh nguồn thu ngoại tệ hợp pháp, có thể mở tài khoản ngoại tệ ở ngân hàng. Với tài khoản đó, có thể sử dụng tự do cho rất nhiều giao dịch, mà không phải xin phép ai cả, không lo bị hạn chế khi chi tiêu ở nước ngoài.
- Pháp lệnh Ngoại hối được xây dựng theo hướng tự do hoá các giao dịch vãng lai. Tuy nhiên, một số quy định trong dự thảo lại bắt buộc chỉ tiêu tiền Việt Nam trên lãnh thổ Việt Nam. Liệu có gì mâu thuẫn?
- Giao dịch vãng lai là một số giao dịch về ngoại hối liên quan đến hoạt động kinh doanh thông thường giữa người cư trú và không cư trú, hay nói cách khác là giữa trong và ngoài nước. Nó hoàn toàn khác với việc tiêu một đồng tiền trong đất nước. Ví dụ tôi muốn xuất khẩu để thu ngoại tệ, thì quyền thu ngoại tệ là tự do. Hay khi tôi muốn nhập khẩu hàng hoá, tôi được tự do mua ngoại tệ ở các ngân hàng được phép để nhập hàng. Tôi cũng được quyền gửi ngoại tệ khi cho con đi học ở nước ngoài. Nhưng tự do hoá giao dịch vãng lai không có nghĩa là tự do sử dụng ngoại tệ ở Việt Nam.
- Điều đó có nghĩa là tiêu ngoại tệ trên lãnh thỗ Việt Nam sẽ bị cấm?
- Về nguyên tắc, chỉ trong một số trường hợp nhất định đã quy định, mới bắt buộc sử dụng đồng Việt Nam trên lãnh thổ Việt Nam.
- Vậy quyền giữ ngoại tệ trong nước thì sao, thưa ông?
- Giữ tài sản bằng đồng tiền nào là quyền của mỗi người. Chúng ta tạo điều kiện để người dân có tài sản hợp pháp cất trữ dưới nhiều hình thức khác nhau. Nhưng khi tiêu trên lãnh thổ Việt Nam, cho những hoạt động không được phép sử dụng ngoại tệ, phải tiêu bằng đồng Việt Nam. Người dân có thể bán ngoại tệ cho các tổ chức tín dụng để lấy tiền đồng mà tiêu. Quốc gia nào trên thế giới cũng quy định như vậy.
- Dự thảo pháp lệnh cố gắng khuôn người dân vào việc bán ngoại tệ cho ngân hàng khi có ngoại tệ và hạn chế mua bán ngoài chợ đen. Nhưng cơ chế nào để người dân có thể mua lại khi cần, với số lượng đáp ứng đủ nhu cầu?
- Không thể khuôn ngay thực tế cuộc sống vào một quy định pháp luật khi luật chưa đủ điều kiện thực tế. Người dân Việt Nam còn sử dụng ngoại tệ để cất trữ, gửi ngân hàng thậm chí dùng để tiêu. Có một thực tế là tính ổn định về mặt giá trị của đồng Việt Nam chưa cao. Người giữ tiền đồng dễ bị thiệt thòi mỗi khi có biến động, đặc biệt là lạm phát cao kỷ lục trong lịch sử… Để người dân tin vào đồng tiền Việt Nam, phải ổn định kinh tế, kiểm soát lạm phát, ổn định giá trị đồng tiền.
Mặt khác, khi tỷ giá chính thức của ngân hàng vẫn chênh lệch so với thị trường chợ đen. Vì vậy, người dân nếu có tiền sẽ bán bên ngoài để hưởng giá cao, còn khi cần tiền lại mua ở ngân hàng để hưởng tỷ giá thấp. Các ngân hàng thương mại đang phải mua bán theo quy định: tỷ giá giao dịch hôm nay bằng tỷ giá giao dịch hôm trước cộng với biên độ 0,25%. Họ không được mua cao hơn của dân và cũng không được bán cao hơn. Đấy chính là hạn chế khiến họ chưa thu hút được nguồn tiền trôi nổi trên thị trường vào ngân hàng. Để giải quyết dứt điểm tình trạng này, cần có một chính sách tỷ giá tương đối linh hoạt, nhất là tiến tới chính sách tỷ giá hoàn toàn thả nổi. Xu hướng chung trong thời gian tới là nới lỏng hơn nữa biên độ giao dịch, giữ kiểm soát vĩ mô và cân bằng cán cân thanh toán tốt hơn. Khi ấy, chênh lệch tỷ giá chợ đen vẫn tồn tại song không đáng kể. Tôi hy vọng thời gian để tiến tới mục tiêu ấy khoảng 5-10 năm nữa.
- Có ý kiến cho rằng, đồng tiền Việt Nam đang bị kìm để mất giá chậm hơn so với các đồng tiền khác trong khu vực, và đây là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng tới nhập siêu hiện nay. Ông nghĩ sao?
- Giá trị của một đồng tiền bị chi phối bởi hai điều, sức mua của chính đồng tiền ấy và cung cầu ngoại tệ. Khi nói đồng tiền cao giá hay mất giá, phải quy về tỷ giá thực tế hiện hữu, phải tính toán xem tỷ giá danh nghĩa hiện nay chênh theo hướng nào so với tỷ giá thực tế hiện hữu ấy. Theo tính toán của chúng tôi, tỷ giá hiện nay vẫn song song với tỷ giá thực tế hiện hữu. Cung cầu ngoại tệ lúc này cũng không quá căng thẳng. Chúng ta nhập siêu nhưng cũng có những nguồn ngoại tệ khác vào và xuất khẩu vẫn tăng trưởng tốc độ cao. Ngoại tệ dự trữ của Ngân hàng Nhà nước tăng lên khá nhanh. Điều đó chứng tỏ cung cầu không có vấn đề và cũng có thể nói tỷ giá hiện nay tương đối hợp lý.
- Tức là có thể loại bỏ hoàn toàn yếu tố tỷ giá trong nguyên nhân dẫn tới nhập siêu của Việt Nam hiện nay?
- Không, tôi cũng không nói là có thể loại bỏ hoàn toàn. Nếu đồng tiền Việt Nam bị đánh giá thấp hơn nữa, không phải là 15.900 đồng đổi một đôla Mỹ mà phải là 16.500 thì xuất khẩu tăng, nhập khẩu giảm bớt. Nhưng trong điều kiện chúng ta còn phải nhập nhiều hàng hoá, giá tăng sẽ khiến giá thành sản xuất cũng như đời sống tiêu dùng tăng, kéo theo lạm phát. Đó là rất nhiều yếu tố mà điều hành vĩ mô phải tính chứ không phải chỉ đơn giản dùng tỷ giá để giải quyết mỗi vấn đề nhập siêu.
Được khởi thảo trong thời gian nửa đầu năm nay, Pháp lệnh Ngoại hối được xây dựng nhằm giải quyết những bất cập trong hệ thống các quy định về quản lý ngoại hối. Việc ban hành pháp lệnh này cũng nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế, đặc biệt là đòi hỏi tự do hoá các giao dịch vãng lai theo điều VIII, điều lệ Quỹ Tiền tệ Thế giới (IMF). Đây là điều kiện quan trọng nhất cho việc Việt Nam được kết nạp vào WTO. Một nội dung quan trọng của dự thảo pháp lệnh là thực hiện tự do hoá các giao dịch vãng lai, đảm bảo quyền tự do cất trữ, mở tài khoản, mua ngoại tệ tại các ngân hàng được phép để đáp ứng các nhu cầu thanh toán, chuyển tiền ra nước ngoài cho các nhu cầu hợp pháp. Dự thảo cũng quy định những nguyên tắc chung nhất về quản lý ngoại hối theo hướng từng bước nới lỏng các giao dịch vốn và hạn chế tối đa việc sử dụng ngoại tệ trên lãnh thổ Việt Nam, nâng cao vị thế và tính chuyển đổi của đồng Việt Nam. Một số nội dung khác là xây dựng cơ chế tỷ giá linh hoạt, có sự điều tiết của Nhà nước; tập trung, thống nhất quản lý các nguồn dự trữ ngoại hối; tăng cường hiểu quả, hiệu lực quản lý Nhà nước về ngoại hối. Tại phiên họp sáng nay của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa Giáo dục, Thanh thiếu niên và Nhi đồng Trần Thị Tâm Đan cho rằng quản lý ngoại hối cần đảm bảo quyền lợi cho người có tiền, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho họ trong giao dịch. Bà dẫn chứng một số trường hợp doanh nghiệp khi bán ngoại tệ cho ngân hàng chỉ được giá thấp, nhưng khi mua lại để thanh toán xuất nhập khẩu thì phải chịu giá cao. Hay các gia đình cho con em đi du học thường rất khó khăn trong việc mua ngoại tệ của ngân hàng nên phải tìm ra "chợ đen". Rất nhiều ý kiến khác cũng kể về Hà Trung, địa điểm chuyên kinh doanh ngoại tệ ở Hà Nội, để nói về tính thuận tiện trong việc mua bán ngoại tệ của người dân. Điều 24 trong dự thảo quy định: "Người cư trú, người không cư trú là cá nhân có ngoại tệ tiền mặt được quyền cất trữ, mang theo người, bán cho tổ chức tín dụng được phép, sử dụng cho các mục đích khác". Theo một số đại biểu, nhằm đảm bảo tính minh bạch trong pháp lệnh, cần làm rõ việc cá nhân có ngoại tệ tiền mặt có được gửi tiết kiệm hay không, nếu rút ra sẽ được rút bằng đồng tiền gì. Một số đại biểu khác cho rằng, thị trường ngoại tệ chợ đen đang tồn tại và phát triển mạnh, cần bổ sung quy định cấm các hoạt động như vậy. Do thời gian gấp gáp, dự kiến cuối năm nay Việt Nam phải thực hiện các cam kết trước khi gia nhập WTO, một số ý kiến cho rằng bước đầu chỉ cần sửa đổi, bổ sung các quy định hiện hành để thực hiện điều VIII điều lệ quỹ, chưa cần xây dựng pháp lệnh. Số khác thì có quan điểm ngược lại, thậm chí còn đề nghị phát triển luôn thành luật. Tuy nhiên, Uỷ ban Kinh tế và Ngân sách Quốc hội cho rằng xây dựng pháp lệnh là hợp lý hơn cả; đồng thời với việc tổ chức thực hiện pháp lệnh, sẽ bắt tay ngay vào việc nghiên cứu, xây dựng luật. |
Song Linh