Doanh nghiệp cho rằng quy chế khiến họ không chủ động trong việc ký kết đơn hàng. Ảnh: Anh Tuấn |
Theo lý giải của Bộ Thương mại, hiện hạn ngạch hàng dệt may các nước Mỹ, EU, Canada và Thổ Nhĩ Kỳ dành cho Việt Nam không đáp ứng đủ năng lực sản xuất và nhu cầu xuất khẩu của doanh nghiệp. Trong khi đó, cách thức sử dụng quota của một số đơn vị chưa hiệu quả, xuất hàng chất lượng và giá cả thấp, ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất và xuất khẩu hàng dệt may của cả nước.
Để khắc phục tình trạng này, bộ dự kiến, đối với quota dệt may sang các thị trường trên trong năm tới, sẽ phân giao cho các doanh nghiệp có thành tích xuất khẩu năm 2004 dựa chủ yếu trên trị giá xuất khẩu của từng đơn vị (tính theo giá FOB trung bình cho từng chủng loại hàng), không tính theo số lượng đã phân bổ hoặc đã xuất khẩu. Đồng thời, bộ cũng sẽ dành 10% tiêu chuẩn quota của một số Cat để ưu tiên giao cho những hợp đồng hoặc những đơn hàng có giá xuất khẩu cao (dự kiến đơn giá cao gấp 2 lần giá bình quân năm 2004).
Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp đang đứng ngồi không yên với bản thông báo của Bộ trưởng Tuyển. Tổng thư ký Hội Dệt may Thêu đan TP HCM (AGTEK) Diệp Thành Kiệt thậm chí còn coi đây như một "sáng kiến" mới thiếu khả thi của Liên bộ Thương mại - Công nghiệp.
Theo ông Kiệt, 2 bất cập lớn sẽ nảy sinh nếu thực hiện theo quy định này. Thứ nhất là Bộ Thương mại sẽ khó lòng nắm được giá trị thật sự của lô hàng xuất khẩu, bởi trên thực tế một bộ phận doanh nghiệp luôn cố tình kê đại khái giá trị lô hàng khi làm tờ khai hải quan, thậm chí có trường hợp kê thấp hơn đơn giá để hưởng thuế suất thấp. Nếu áp dụng quy định mới, có thể họ sẽ kê giá vống lên cao.
Bộ Thương mại cũng chưa lường tới vấn đề phát sinh này. Trong cuộc trao đổi với VnExpress sáng nay, Vụ phó Xuất nhập khẩu Lê Văn Thắng, người trực tiếp phụ trách công tác quản lý hoạt động xuất khẩu dệt may Việt Nam chỉ cho biết dự kiến sẽ căn cứ trên giá trị xuất khẩu mà doanh nghiệp khai với cơ quan hải quan. Song ông Kiệt cho rằng, Bộ Thương mại phải thống nhất giá trị này với phía Hải quan Mỹ. "Nếu chỉ căn cứ giá trị khai trên hóa đơn thuộc bộ chứng từ xuất khẩu thì không chắc đó là giá thật. Doanh nghiệp sẽ kê giá trị xuất khẩu lên cao, sau đó cùng thỏa thuận với đối tác để nhận lại một khoản chiết khấu 30-40%. Khoản kê khống đó, Bộ Thương mại khó lòng mà kiểm soát được", ông Diệp lo lắng nói.
Bất cập thứ hai, theo ông Tổng thư ký AGTEK, là đa số doanh nghiệp dệt may đều làm hàng gia công cho đối tác nước ngoài và dùng nguyên phụ liệu nhập khẩu với giá khá cao. Khi đó, giá thành sản phẩm xuất đi cũng cao nhưng số tiền doanh nghiệp thực hưởng lại thấp. "Ví dụ, đối với mặt hàng T-Shirt sản xuất bằng nguyên phụ liệu nước ngoài, khi thành phẩm xuất đi có thể mức giá đạt 60 USD/tá hoặc cao hơn. Nhưng lợi nhuận doanh nghiệp Việt Nam thụ hưởng chỉ khoảng dưới 10 USD/tá. Trong khi đó, các doanh nghiệp sản xuất với nguyên phụ liệu trong nước thì giá bán chỉ tối đa 30 USD/tá nhưng đây cũng là số tiền họ thu về được cho mình. Như vậy, có hiện tượng doanh số ảo và được hưởng quota thật", ông phân tích.
Đáp lại phản ứng của doanh nghiệp, Bộ Thương mại cũng đưa ra lý do để bảo vệ cho quan điểm của mình. Vụ phó Lê Văn Thắng cho rằng thực tế hiện nay nhiều doanh nghiệp đua nhau làm hàng đơn giá thấp (kể cả đơn hàng FOB cũng như gia công), ảnh hưởng đến mục tiêu tăng trưởng kim ngạch của toàn ngành. "Cũng với một số lượng hạn ngạch cố định như năm ngoái, năm nay Nhà nước đang yêu cầu nâng kim ngạch xuất khẩu lên 4,2 tỷ USD, cao hơn nhiều so với năm ngoái. Nếu cứ để doanh nghiệp ào ào xuất những đơn hàng thấp cấp thì vừa tốn hạn ngạch lại không thể đạt được chi tiêu đề ra. Vì vậy, phải phân giao hạn ngạch thành tích căn cứ trên giá trị xuất khẩu, chứ không phải số lượng, để khuyến khích doanh nghiệp tăng kim ngạch", ông nói.
Ông Thắng nói thêm, thông báo trên của Bộ Thương mại chỉ mang tính chất hướng dẫn, và cũng chỉ là một hình thức khuyến khích doanh nghiệp ngay từ bây giờ phải chú trọng đến việc giảm giá thành sản phẩm và tìm những đơn hàng giá trị cao, tìm bạn hàng có mạng phân phối lớn để tạo nền tảng tốt thâm nhập sâu vào những thị trường đã được chọn là thị trường chiến lược cho xuất khẩu lâu dài. Tuy nhiên, về lâu dài, quy định này sẽ được đưa vào thông tư liên tịch như một tiêu thức để căn cứ tính hạn ngạch thành tích cho năm 2005.
"Những người kêu thiệt thòi chỉ chiếm 1% trong tổng số các doanh nghiệp dệt may Việt Nam. 99% còn lại sẽ được hưởng lợi bởi quy chế đó vì quy định này đã được đúc kết từ thực tiễn" - ông Thắng khẳng định.
Tuy nhiên, các đơn vị thành viên AGTEK cũng như nhiều doanh nghiệp dệt may khác vẫn chưa hài lòng. Theo ông Kiệt, Bộ Thương mại cần có sự tham khảo ý kiến của hiệp hội và doanh nghiệp để tìm ra những giải pháp thực hiện khả thi hơn. Trong tuần tới, AGTEK sẽ có văn bản chính thức gửi bộ để thông báo về những tình huống gian lận có thể xảy ra nếu tính theo tổng giá trị xuất khẩu.
Bùi Đương - Đinh Linh