- Thưa TS, ông nhận định ra sao về những tác động có thể có của việc các ngân hàng thương mại gần đây tăng mạnh lãi suất tiền gửi VND?
- Gần đây xuất hiện hiện tượng các ngân hàng thương mại cạnh tranh quyết liệt trong lĩnh vực huy động vốn (cả VND lẫn ngoại tệ, chủ yếu là USD) thông qua công cụ lãi suất. Họ đã tung ra rất nhiều sản phẩm huy động vốn với các hình thức lãi suất rất hấp dẫn (lãi suất bậc thang - VCB, tiết kiệm dự thưởng - VICB, lãi suất thả nổi - Eximbank...).
Tôi đồng ý với quan điểm của một số chuyên gia trong lĩnh vực ngân hàng rằng hiện tượng tăng lãi suất huy động chỉ là một quá trình cạnh tranh không lành mạnh. Sở dĩ như vậy là vì hệ số sử dụng vốn của phần lớn các ngân hàng thương mại, kể cả một số ngân hàng thương mại Nhà nước là rất thấp (có đơn vị chỉ đạt 30%). Trong khi đó họ lại đua nhau tăng lãi suất huy động khiến cho chi phí vốn lên cao, lợi nhuận kinh doanh tất yếu bị giảm xuống.
- Thưa TS, một số chuyên gia cho rằng, lãi suất tăng có thể dẫn tới lạm phát cao tại VN trong năm nay?
- Đối với nền kinh tế, việc lãi suất tăng vẫn chưa có đủ bằng chứng để chỉ ra tác động trực tiếp lên tổng cung tiền, và do đó khó có thể gây ra lạm phát cao. Dù thực trạng tín dụng phát triển nóng (tăng trưởng tín dụng toàn ngành năm 2002 đạt 22,2%, so với 21,4% năm 2001), việc quản lý cung tiền chặt của Ngân hàng Nhà nước VN thông qua tín hiệu giữ nguyên lãi suất chiết khấu 0,35% từ năm 2001 đến nay sẽ đảm bảo lạm phát được kiềm chế.
Thêm vào đó, trên cơ sở về mặt thống kê (thông qua các mô hình hồi quy) giữa lãi suất huy động và lạm phát, các chuyên gia tại Viện quản lý kinh tế Trung ương đã khẳng định quan hệ này có ý nghĩa không cao trong giai đoạn gần đây.
- Thưa ông, với việc lãi suất USD đang thấp, lãi suất VND thì liên tục tăng, liệu các ngân hàng thương mại sẽ thua lỗ?
- Đúng là lãi suất USD hiện đang rất thấp, có thể nói là đạt mức thấp kỷ lục trong vòng 30 năm trở lại đây - trong khi đó lãi suất VND đang ở mức cao và có xu hướng tiếp tục tăng trong thời gian tới. Chính vì vậy người dân có xu hướng gửi tiết kiệm VND thay cho USD, còn các doanh nghiệp lại muốn vay USD để đầu tư sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, điều này cũng không gây ra việc các ngân hàng thương mại thua lỗ vì họ có thể thông qua các tác nghiệp của mình để phòng ngừa rủi ro, chẳng hạn thông qua các sản phẩm tài chính phái sinh trong hoạt động kinh doanh ngoại hối…
Theo tôi nguy cơ đe dọa trực tiếp làm giảm lợi nhuận của các ngân hàng thương mại hiện nay chính là chi phí vốn cao do cạnh tranh tăng lãi suất huy động, trong khi hệ số sử dụng vốn lại không cao. Ngoài ra, một căn bệnh kinh niên của các ngân hàng thương mại hiện là thiếu nguồn vốn dài hạn một cách trầm trọng. Điều này được minh chứng khi chỉ có những khoản vốn dài hạn trên một năm mới thực sự có lãi suất hấp dẫn.
Để đảm bảo hoạt động an toàn và hiệu quả theo nguyên tắc CARMEL của Tổ chức ngân hàng thanh toán quốc tế (BIS) thì các ngân hàng thương mại chỉ được phép cho vay dài hạn tối đa 25% nguồn vốn ngắn hạn. Tôi tin rằng với yêu cầu đó thì rất ít ngân hàng thương mại tại VN có khả năng đáp ứng. Thế nên, để đảm bảo khả năng an toàn cho hoạt động chuyển đổi cơ cấu nguồn vốn thì sụt giảm lợi nhuận ngắn hạn là cái giá mà các ngân hàng bắt buộc phải trả.
Thanh Xuân