Vụ trưởng Vụ châu Âu Phạm Văn Minh. |
- EU 25 mang lại những cơ hội gì cho xuất khẩu của Việt Nam, thưa ông?
Trong danh sách các thị trường xuất khẩu của Việt Nam, châu Á đang đứng đầu về kim ngạch, thứ 2 là EU và thứ 3 là Mỹ. Riêng năm ngoái, do tác động của BTA và đặc biệt là Hiệp định Dệt may Việt Mỹ, buôn bán với Mỹ tăng lên rất nhanh, đưa kim ngạch tương đương với EU. Giá trị xuất khẩu sang EU của Việt Nam hiện đang là trên 5 tỷ euro, còn sang Mỹ là dưới 5 tỷ euro. |
- Trước hết phải kể tới những thuận lợi trong quan hệ chính trị giữa Việt Nam với các nước thành viên mới của Liên minh châu Âu (EU). Mối quan hệ lâu đời này giúp quan hệ chung giữa Việt Nam với EU tốt đẹp hơn. Những thuận lợi về thương mại càng rõ nét hơn. Việt Nam và EU đã ký một hiệp định khung về hợp tác kinh tế, thương mại và khoa học kỹ thuật, cùng nhiều hiệp định chuyên ngành khác. Các văn kiện đó tạo ra không khí rất thuận cho việc đẩy mạnh xuất khẩu của Việt Nam. Khi mà EU mở rộng, thị trường EU cũng sẽ mở rộng, hàng hóa của Việt Nam không chỉ được hưởng ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP) khi xuất vào 15 nước EU cũ như trước đây mà ở cả 10 nước thành viên EU. Trước đây, khi các nước Đông Âu chưa gia nhập EU, hàng hóa của Việt Nam xuất vào những thị trường này không được hưởng GSP.
Đây là những thuận lợi mang tính tiềm năng. Còn cụ thể thì phải đi vào từng mặt hàng, từng lĩnh vực và còn phụ thuộc vào từng doanh nghiệp. Trên cơ sở đó, thì các doanh nghiệp và các cơ quan quản lý phải phân tích kỹ để có thể đưa ra các quyết sách cho phù hợp, tận dụng tối đa những thuận lợi có tính chất tiềm năng đó.
- Riêng quan hệ buôn bán giữa Việt Nam và 10 nước Đông Âu sẽ thay đổi như thế nào?
- Hình thức giao thương truyền thống với các nước này sẽ bị phá vỡ và hướng theo chuẩn mực chung của EU, đặc biệt là những yêu cầu khắt khe về hình thức, chất lượng, điều kiện vệ sinh, môi trường, nhãn mác, bao bì của sản phẩm. Trước đây, quan hệ thương mại của Việt Nam và 10 thành viên mới của EU chỉ là tự phát, được thực hiện bởi các doanh nghiệp quy mô nhỏ, đặc biệt là Việt kiều. Phẩm chất hàng hóa cũng thấp, giá trị thấp, buôn bán không chính quy. Khi mà 10 nước này tham gia vào thị trường EU 25, toàn bộ hoạt động đó cơ bản sẽ chấm dứt. Đây là một khó khăn, nhưng về lâu dài sẽ giúp cho doanh nghiệp Việt Nam lớn mạnh thêm và hội nhập tốt hơn với thương mại thế giới.
- Những mặt hàng nào Việt Nam có thể khai thác tốt tại thị trường EU mở rộng?
- Giày dép, dệt may, thủy sản, nông sản và đồ gỗ vẫn được xem là thế mạnh của Việt Nam khi xuất sang EU. Hiện mỗi năm ta xuất khẩu sang EU 15 khoảng 2 tỷ euro giày dép, chiếm 18% thị phần nơi đây và chỉ đứng sau Trung Quốc. Nhóm hàng đứng thứ 2 là dệt may, mỗi năm EU nhập của ta khoảng 500 triệu euro (theo số liệu thống kê của EU là trên 800 triệu euro). Đây là nhóm hàng duy nhất đang bị áp hạn ngạch và trong suốt 11 năm qua, Bộ Thương mại đã đàm phán nhiều lần với EU về vấn đề này. Trong 11 năm đó, hai bên đã 4 lần sửa đổi HIệp định về Dệt may. Lần gần đây nhất là 15/2 năm ngoái, 2 bên đã đi đến thỏa thuận theo đó mức hạn ngạch dành cho Việt Nam sẽ được tăng qua các năm với mức cao nhất 45-70%.
Trong lĩnh vực thủy sản, Việt Nam cũng có nhiều điều kiện thuận lợi xuất vào EU. Việt Nam được xếp vào nhóm 1 danh sách các nước xuất khẩu thủy sản sang EU, điều đó có nghĩa thủy sản của ta được đánh giá rất cao và đạt những tiêu chuẩn ngang bằng với các nước EU về cả quản lý hành chính, kỹ thuật và các điều kiện xuất khẩu. Ngay cả những nước lớn như Mỹ và Canada vẫn bị xếp vào nhóm 2. Hơn nữa, Việt Nam cũng có hơn 100 doanh nghiệp được EU công nhận đủ tiêu chuẩn xuất sang EU và sắp tới chúng ta đang đề nghị tăng thêm 53 doanh nghiệp, nâng tổng số lên khoảng 160 doanh nghiệp.
- EU mở rộng có sự thay đổi về chính sách xuất nhập khẩu và những rào cản kỹ thuật nào mà doanh nghiệp Việt Nam cần chú ý?
- Cơ bản là không có gì thay đổi, bởi chính sách của EU đã được áp dụng thống nhất đối với tất cả các nước. Nếu có cũng chỉ là những phân biệt mang tính chất thuận lợi hơn cho các nước đang phát triển. Ví dụ như họ tiếp tục dành ưu đãi GSP cho hàng của các nước này khi xuất vào 10 nước thành viên mới. Nhìn chung thì EU mở rộng hoàn toàn không có sự thay đổi nhưng trong chính sách chung của họ vẫn tạo điều kiện cho các nước đang phát triển và kém phát triển có cơ hội thâm nhập tốt hơn và tham gia sâu hơn vào quá trình toàn cầu hóa thị trường.
Thực ra nếu phân tích kỹ hơn việc áp dung các biện pháp cũng như rào cản kỹ thuật thì EU còn gượng nhẹ hơn trong việc kết nạp 10 nước mới. Khi mà một nước xuất khẩu vào 10 nước mới này, EU có thể tính tới một phương án châm trước trong một thời kỳ quá độ. Ví dụ về tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm thường thì EU rất khắt khe, nhưng đối với 10 thành viên mới, do điều kiện kiểm tra kỹ thuật hoặc quản lý chưa cao thì nếu có sự cố nào đó trong chuyện nhập khẩu, EU sẽ xem xét châm trước trong một thời gian quá độ.
- Có thể xem dệt may Việt Nam xuất vào 10 nước Đông Âu là một ví dụ?
- Về nguyên tắc EU mở rộng có nghĩa vụ bù đắp các thiệt hại cho các nước thế giới thứ 3 (ngoài EU) xuất vào những nước EU mới. Nhưng ưu đãi này chỉ áp dụng cho những nước là thành viên WTO, còn những nước khác như Việt Nam thì không mặc nhiên được hưởng quy chế đó và muốn được hưởng phải thông qua đàm phán. Từ một năm trước đây, Việt Nam đã chính thức đề nghị Ủy ban châu Âu tăng quota dệt may cho Việt Nam do tác động của EU mở rộng. Họ cũng hứa là sẽ xem xét trên cơ sở đàm phán. Trong suốt 1 năm qua, chúng ta đã có cách tiếp cận rất sát và tích cực nên đến thời điểm này, về nguyên tắc EU đã đồng ý định một mức hạn ngạch cho Việt Nam. Và trong khi chờ kết quả đàm phán, họ vẫn cho hàng dệt may Việt Nam vẫn xuất bình thường vào 10 nước thành viên mới.
- Ông có lời khuyên nào cho các doanh nghiệp Việt Nam đang có kế hoạch làm ăn tại thị trường EU?
- Trước hết phải biết đặc điểm thị trường. EU 25 là một thị trường rộng lớn, một khu vực có thu nhập theo đầu người cao hàng đầu thế giới nên cũng có nhu cầu nhập khẩu rất lớn, khoảng 1.000 tỷ euro mỗi năm. Sự đa dạng về văn hóa cũng khiến nhu cầu nhập khẩu của họ đa dạng. Đây còn là một thị trường thống nhất, hàng hóa đã nhập khẩu vào bất kỳ cảng của một nước nào thì cũng được tự do lưu thông trên toàn bộ lãnh thổ 25 nước, không bị quy định của một loại thuế hay một sự quản lý nào khác.
Doanh nghiệp cũng cần phải hiểu rõ EU mở rộng là thị trường đã được phân chia, mang tính cạnh tranh rất cao. Vị thế của hàng xuất khẩu của Việt Nam ở đây cần tiếp tục củng cố nếu không sẽ chịu sức ép cạnh tranh rất lớn không chỉ từ nội khối EU mà đặc biệt là sự cạnh tranh của các nước thứ 3 đã là thành viên của WTO. Một đặc điểm không thể bỏ qua là EU yêu cầu rất cao về chất lượng. Thị trường này cũng được quản lý thống nhất bởi các chính sách xuất nhập khẩu của Ủy ban châu Âu, không một nước thành viên nào làm trái quy định chung.
Ngoài chuyện nắm rõ đặc điểm thị trường, doanh nghiệp cần chuẩn bị cho mình một tiềm năng tốt, đủ sức cạnh tranh. Đồng thời phải làm tốt công tác tiếp thị, trong đó, đi sâu tìm hiểu thị trường, tìm bạn hàng, tìm thương nhân, tìm cách đi vào các mạng lưới tiêu thụ hàng hóa. Tất cả phải có một chiến lược riêng và có sự hỗ trợ của nhà nước.
Song Linh thực hiện