Giao dịch tại Ngân hàng Chính sách xã hội. Ảnh: Anh Tuấn. |
Các chuyên gia cho rằng, lãi suất cơ bản hiện nay không phản ánh đúng bản chất của nó. Đồng thời gây "khó xử" cho các ngân hàng thương mại bởi khách hàng cứ dựa vào đó để mặc cả đòi hạ lãi suất vay vốn xuống, còn lãi suất huy động vẫn theo đà leo thang giữa bối cảnh cạnh tranh sôi động trong ngành ngân hàng.
Tuy nhiên có người lập luận, nếu lãi suất cơ bản được nâng lên sát với thực tế, tức tương ứng với mức 0,68-0,70% thì không biết lãi suất cho vay của các ngân hàng thương mại sẽ tăng tới mức nào. Vì vậy, dù có khoảng cách với thực tế, nhưng về mặt điều hành, Ngân hàng Nhà nước buộc phải công bố lãi suất cơ bản thấp xa so với lãi suất cho vay của các ngân hàng thương mại.
Nếu như cách đây 3 năm, cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng thể hiện ở việc hạ lãi suất cho vay xuống rất thấp để thu hút khách thì giờ đây, tình hình diễn ra ngược lại. Các ngân hàng đang đua nhau tăng lãi suất huy động. Thậm chí có trường hợp, lãi suất huy động vốn của đơn vị này bằng hoặc cao hơn cả lãi suất cho vay của các đơn vị khác, và tất nhiên là cao hơn rất nhiều so với lãi suất cơ bản. Hiện lãi suất huy động vốn nội tệ kỳ hạn 1 năm phổ biến ở mức 8-8,4%/năm. Nếu so với mức lạm phát là 3-3,5% thì lãi suất thực của lợi tức tiền gửi ngân hàng lên tới 4,5-5%/năm. Đây là lãi suất thực cao nhất trong gần 10 năm qua và quá cao so với mức kỳ vọng trong điều hành vĩ mô là 2-3%/năm.
Lãi suất huy động vốn tăng cao trong khi lãi suất cho vay không tăng, làm cho khoảng cách chênh lệch chỉ có 0,1-0,15%/tháng. Do đó, tình hình tài chính của các ngân hàng thương mại đã khó khăn càng khó khăn thêm. Chịu thiệt thòi nhiều nhất trong cuộc cạnh tranh tăng lãi suất huy động chính là các ngân hàng cổ phần có quy mô nhỏ, mạng lưới hẹp, vốn tự có thấp và uy tín hạn chế. Chính vì vậy, các chuyên gia dự báo lãi suất huy động vốn sẽ dịu bớt và có khả năng giảm xuống trong các tháng cuối năm 2003.
Một khó khăn khác đang đặt ra cho ngành ngân hàng là sự tồn tại của quá nhiều lãi suất ưu đãi. Theo thống kê, hiện có tới gần 10 loại lãi suất ưu đãi, như lãi suất cho vay vốn đối với hộ nghèo, cho sinh viên vay vốn học tập, cho vay vốn giải quyết việc làm... do Ngân hàng chính sách xã hội thực hiện. Lãi suất cho vay giảm 15% đối với vùng II và giảm 30% đối với vùng III do Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam thực hiện... Việc tồn tại quá nhiều loại lãi suất ưu đãi chẳng những làm méo mó thị trường tiền tệ, mà còn duy trì quá lâu cơ chế bao cấp cho nhiều lĩnh vực sản xuất kinh doanh. Đồng thời tạo cơ chế xin cho, làm môi trường cạnh tranh thiếu bình đẳng.
(Theo Thời Báo Kinh Tế Việt Nam)