Nhu cầu thép của Việt Nam tăng 10-15% mỗi năm. Ảnh: Anh Tuấn |
"Đặc thù của thị trường thép đó là giá thành phẩm luôn diễn biến theo giá phôi đang giao dịch trên thị trường thế giới, chứ không căn cứ trên giá phôi đã nhập về và đang đưa vào sản xuất. Chính vì vậy, khi giá phôi lên cao, doanh nghiệp cũng phải tăng giá bán thành phẩm. Còn khi phôi hạ giá, thép thành phẩm bán ra thị trường cũng đồng loại giảm giá theo, không thể lấy lý do là tôi đang sản xuất bằng phôi nhập với giá cao trước đây để giữ giá bán ở mức cao mãi", ông Tòng phân trần.
Cũng do đặc thù này, theo ông Tòng, khi giá phôi lên nhanh, nhà sản xuất có lời và dùng phần lãi để bù đắp cho lúc giá xuống thấp sau này. Ông Tòng cũng viện dẫn tình hình thị trường thép trong nước năm 2003 để minh chứng cho quan điểm của mình. Đầu năm ngoái, phôi nhập đang từ 220 USD/tấn lao lên 300 USD/tấn chỉ trong một thời gian rất ngắn. Khi đó, các nhà sản xuất đưa giá thành phẩm lên cao theo diễn biến thị trường phôi thế giới. Ông Tòng cho biết, nhờ diễn biến này, quý I năm ngoái, tất cả các công ty sản xuất và kinh doanh thép đều có lãi. Bước sang quý II, giá phôi thế giới nhập khẩu xuống mạnh, giá thép thành phẩm trong nước cũng giảm theo, dù lúc đấy những lô thép thành phẩm xuất xưởng này được làm từ nguồn phôi nhập về lúc giá đang ở mức cao nhất. "Vì vậy trong suốt quý II và quý III, hầu hết các doanh nghiệp đều bị lỗ. Cuối năm, tình hình đỡ khó khăn hơn chút và nếu tính bù trừ cả 4 quý, các công ty thép hoà vốn, một số thì lỗ. Diễn biến thị trường thép năm nay cũng lặp lại kịch bản y hệt năm ngoái", ông Tòng phân tích.
Đầu năm nay, do kinh tế thế giới tăng trưởng, nhu cầu về thép xây dựng cao đột biến, giá phôi đang từ mức 260 USD/tấn rồi leo thang và lên tới mức cao nhất là 480 USD/tấn. Thép thành phẩm trong nước cũng diễn biến tương tự, mỗi cân bán ra được tăng từ 6.000 đồng lên trên 8.000 đồng. Sau một số biện pháp can thiệp của nhà nước và do giá phôi thế giới giảm, các doanh nghiệp đang bị đặt trước sức ép giảm giá dù đang sản xuất phôi giá nhập cao nhất. "Bây giờ chúng tôi phải bán thành phẩm đúng bằng giá phôi thôi và lấy toàn bộ phần lãi của quý I để bù lỗ cho chi phí gia công thành phẩm trong tháng 5 này. Cộng cái lãi trước với cái lỗ sau thì nhìn đi nhìn lại trong diễn biến này cũng chỉ cân bằng thôi, chứ chẳng có lợi. Khi giá lên cao thì chúng tôi bị xem là kinh doanh siêu lợi nhuận, đến khi giá xuống phải tự chịu lỗ mà hạ giá bán ra thì chẳng ai hiểu cho. Lúc nào chúng tôi cũng chịu oan", ông Tòng giãi bày.
Không chỉ kêu oan, ngành thép còn cho biết, nhiều doanh nghiệp đã bị thiệt hại vì khi giá lên cao, đối tác nước ngoài huỷ hợp đồng đã giao dịch ở mức giá thấp trước đây. Một số đơn vị, do không xoay xở được nguyên liệu đành đóng cửa nhà máy, tạm ngừng hoạt động. Thép Hoà Phát là một trường hợp điển hình, số tiền thiệt hại do bị huỷ hợp đồng lên tới 4 triệu USD. "Về nguyên tắc, dù khó khăn đến mấy nhà sản xuất công nghiệp vẫn phải có hàng giao cho đại lý để giữ gìn và phát triển thương hiệu. Vì vậy, chúng tôi đành mua lại một loạt phôi của các công ty trong nước với giá cao để duy trì sản xuất", Tổng giám đốc Chu Quang Vũ cho biết.
Nỗi lo lớn nhất của các doanh nghiệp trong ngành lúc này là chuyện thuế nhập khẩu thép thành phẩm. "Chúng tôi hoàn toàn ủng hộ chính sách của nhà nước thời gian qua, nhằm hạ nhiệt thị trường. Chúng tôi cũng ủng hộ việc giữ thuế nhập khẩu phôi ở mức 0%. Tuy nhiên, nếu duy trì thuế suất tương tự với thành phẩm, các doanh nghiệp sản xuất sẽ đối đầu với muôn vàn khó khăn", Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam nhấn mạnh.
Theo thống kê của hiệp hội, thời gian qua, thuế suất nhập khẩu được dỡ bỏ hoàn toàn nhưng lượng thép thành phẩm nhập về không đáng kể, chỉ khoảng hơn 3.000 tấn thép chất lượng thấp của Trung Quốc. Có chuyện như vậy là do lúc đó, giá thép trong khu vực cũng cao tương đương với Việt Nam, ngay cả thép chất lượng cao của Trung Quốc cũng vậy. "Tuy nhiên, Trung Quốc đang thừa một lượng lớn phôi thép và họ bắt đầu chào với mức rất thấp, chỉ khoảng 316 USD/tấn giảm hơn 100.000 so với tháng trước và thấp hơn 30-40 USD so với các nguồn nhập khẩu khác. Nếu thuế nhập khẩu thép thành phẩm vẫn bằng 0% thì hàng Trung Quốc sẽ tấn công ồ ạt vào Việt Nam", ông Vũ lo ngại.
Chia xẻ mối lo này, đại diện Công ty Thép Vinakyoei cho biết đã ngừng sản xuất từ tháng 4 vì những khó khăn về nguyên liệu cũng như khâu tiêu thụ sản phẩm. "Trong những tháng tới, Vinakyoei sẽ nhận các lô phôi đã ký hợp đồng mua với giá rất cao. Giá thép thành phẩm lúc đó lại giảm mạnh vì vậy, chúng tôi tiếp tục chịu lỗ. Đáng lo ngại hơn, nếu Chính phủ xoá bỏ hoàn toàn thuế thép nhập khẩu thì hàng Trung Quốc tràn vào", vị đại diện này nói. Ông đề nghị, nên sớm đưa thuế suất nhập thép thành phẩm lên mức 15% như trước đây.
Để khuyến khích các doanh nghiệp nhập khẩu thép và bán ra làm hạ nhiệt thị trường, chỉ trong thời gian từ 27/2 đến 1/3, Bộ Tài chính đã 2 lần giảm thuế đối với phôi và thành phẩm nhập khẩu. Ở lần thứ 2, tất cả các mức thuế đều được đưa về 0%. Bộ Thương mại cũng ban hành cơ chế khuyến khích bằng cách thưởng quota nhập khẩu xe máy cho các doanh nghiệp nhập thép. Các biện pháp này đã giúp hạ nhiệt tức thì thị trường trong nước. Tuy nhiên, Bộ Công nghiệp cùng các doanh nghiệp ngành thép đang tích cực đề nghị Chính phủ sớm điều chỉnh lại thuế suất nhập khẩu thành phẩm để bảo hộ cho sản xuất trong nước. Trong khi đó, Bộ Thương mại lại cho rằng, thị trường thép chưa thực sự ổn định và nên tiếp tục duy trì mức thuế 0%.
Mỗi năm, Việt Nam tiêu thụ khoảng 5 triệu tấn thép thành phẩm. Hơn một nửa trong số đó là thép xây dựng sản xuất trong nước, một nửa còn lại phải nhập khẩu. Ngay cả số thép xây dựng tự sản xuất được, các doanh nghiệp cũng phải nhập phôi với tỷ lệ 70-80%.
Song Linh