Vấn đề gây tranh cãi nhiều nhất, theo ban soạn thảo là những trường hợp thu hồi đất để sử dụng vào mục đích phát triển kinh tế. Theo Luật Đất đai, Chính phủ quy định loại dự án lớn về phát triển kinh tế mà Nhà nước quyết định thu hồi đất để giao hoặc cho thuê. Nhưng hiện có nhiều ý kiến khác nhau chung quanh vấn đề thế nào là dự án lớn. Qua thảo luận tại phiên họp thường kỳ Chính phủ tháng 6, ban soạn thảo dự kiến, đó là các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để đầu tư xây dựng khu công nghệ cao, khu kinh tế, khu công nghiệp, khu chế xuất, cụm công nghiệp, khu vui chơi giải trí và khu du lịch quốc gia, các dự án đầu tư thuộc nhóm A, các dự án đầu tư có nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức hoặc có một trăm phần trăm (100%) vốn đầu tư nước ngoài.
Nhằm hạn chế tình trạng doanh nghiệp nhận nhiều đất nhưng sử dụng hiệu quả thấp, có ý kiến đề nghị phải quy định diện tích đất tối đa để giao hoặc cho thuê đối với một doanh nghiệp hoặc phải quy định những điều kiện thật chặt chẽ để làm căn cứ cho việc giao hoặc thuê đất. Tuy nhiên, ý kiến này trái với tinh thần của Luật Đất đai. Vì vậy, Bộ đề xuất, trường hợp người xin giao đất, thuê đất để thực hiện dự án đầu tư mà trước đó đã được Nhà nước giao đất, cho thuê đất để thực hiện dự án thì phải có văn bản xác nhận của Sở Tài nguyên và Môi trường về việc chấp hành pháp luật về đất đai, hiệu quả thực hiện các dự án đã được giao.
Dự thảo cũng nêu rõ, người sử dụng đất chỉ được chuyển nhượng quyền sử dụng đất do Nhà nước giao hoặc cho thuê sau khi đã hoàn thành việc đầu tư.
Giá đất tính bồi thường cũng được lưu tâm và chia thành hai trường hợp cho sát với thực tế. Theo đó, nếu việc thực hiện bồi thường chậm do chủ dự án gây ra, mà giá đất do UBND cấp tỉnh công bố tại thời điểm thực hiện bồi thường cao hơn giá đất tại thời điểm có quyết định thu hồi, thì bồi thường theo giá đất công bố tại thời điểm thực hiện bồi thường. Nếu việc thực hiện bồi thường chậm do người bị thu hồi đất gây ra, mà giá đất tại thời điểm thực hiện bồi thường thấp hơn giá đất tại thời điểm có quyết định thu hồi, thì bồi thường theo giá đất công bố tại thời điểm thực hiện bồi thường.
Đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trong nội đô, đất vườn ao liền kề với đất ở trong khu dân cư nông thôn ngoài việc được bồi thường, còn được hỗ trợ thêm một khoản tiền từ 10% đến 30% chênh lệch giữa giá bồi thường đất phi nông nghiệp và giá bồi thường đất nông nghiệp. Tuy nhiên, người sử dụng nhà ở thuộc sở hữu nhà nước chỉ được bồi thường chi phí tự cải tạo, sửa chữa, nâng cấp đúng phép.
Một điểm mới được Bộ Tài nguyên ủng hộ nhưng đang gây tranh cãi là hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất ở ổn định trước ngày 15/10/1993 đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà còn nợ tiền sử dụng đất thì nay được xoá nợ tiền sử dụng đất
Riêng về phương pháp xác định giá đất và khung giá các loại đất, dự thảo nghị định do Bộ Tài chính soạn thảo chưa đề cập đến các loại đất xây dựng trụ sở cơ quan, công trình sự nghiệp, đất sử dụng vào mục đích công cộng không có mục đích kinh doanh, đất do các cơ sở tôn giáo sử dụng... Vì vậy, Bộ Tài nguyên Môi trường đề nghị cần quy định giao cho UBND cấp tỉnh quy định giá các loại đất trên cho phù hợp với thực tế của địa phương để thực hiện các quan hệ tài chính giữa Nhà nước và người sử dụng đất.
Trao đổi với VnExpress, một số chuyên gia trong ban soạn thảo Luật Đất đai cho rằng những vấn đề trên rất quan trọng, vì nó ảnh hưởng tới nhiều thành phần trong xã hội. Bộ Tài nguyên Môi trường cần thống nhất ý kiến để hoàn thiện các nghị định làm cơ sở triển khai tốt Luật đất đai. Dự kiến, nếu công việc theo đúng tiến độ, sớm nhất cuối tháng này Chính phủ mới có thể ban hành các văn bản hướng dẫn thực thi đạo luật làm thay đổi thị trường đất đai.
Phong Lan