Cuộc khủng hoảng tài chính đẩy nhiều quốc gia đứng bên bờ suy thoái, tăng trưởng dưới 0% và kèm theo đó là nỗi lo thiểu phát. Nhiều người lo ngại Việt Nam cũng đối mặt với nguy cơ tương tự, nhất là khi chỉ số giá (CPI) tháng 10 giảm 0,19%. Đây là lần đầu tiên sau một năm rưỡi trở lại đây, CPI ở mức âm.
Không phải chờ cho tới khi Tổng cục Thống kê công bố số liệu tháng 10, câu chuyện thiểu phát đã được hâm nóng ngay khi Quốc hội khai mạc kỳ họp thứ tư trung tuần tháng này. Trong báo cáo trình Quốc hội, Chính phủ vẫn ưu tiên kiềm chế lạm phát với mục tiêu đề ra cho năm 2009 đưa CPI xuống dưới 15% và tăng trưởng kinh tế khoảng 7%. Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cũng đồng tình cho rằng trong năm tới vẫn phải tập trung kiềm chế lạm phát để đến năm 2010 lạm phát giảm xuống còn một con số. Theo Ủy ban, lạm phát được kiềm chế sẽ là điều kiện để bảo đảm duy trì tiềm năng tăng trưởng cả trong trung hạn và dài hạn, ổn định đời sống của nhân dân.
Tuy nhiên, bên hành lang Quốc hội, nhiều đại biểu cho rằng nên xây dựng thêm kịch bản chống thiểu phát, đặc biệt trong bối cảnh nguy cơ suy thoái đang đe dọa kinh tế toàn cầu. Về lý thuyết, khi nền kinh tế lạm phát ở mức 2 con số trong 3 năm liên tiếp, có thể bắt đầu rơi vào tình trạng thiểu phát, giá cả liên tục giảm, tăng trưởng ở mức âm.
Theo Tiến sĩ Trần Du Lịch, Viện trưởng Viện Kinh tế TP HCM, nếu năm 2009, nền kinh tế toàn cầu suy thoái, hiện tượng thiểu phát sẽ xảy ra. Khủng hoảng tài chính thế giới sẽ ảnh hưởng tới lĩnh vực xuất khẩu của Việt Nam, khi các thị trường lớn đều tiết giảm nhu cầu. Sức tiêu thụ nội địa hiện tại chỉ vào khoảng 35-36 tỷ USD, tương đương hơn một nửa kim ngạch xuất khẩu. Nếu kịch bản xấu nhất xảy ra, hàng không thể xuất trong khi cầu nội địa không tiêu thụ hết, giá cả sẽ giảm, sản xuất đình đốn. Nguy cơ giảm phát khá rõ, khi mà trong rổ hàng hóa tính CPI, lương thực thực phẩm chiếm tới 43%. Một khi mặt hàng này giảm giá, chỉ số chung dễ dàng rơi xuống mức âm.
"Tôi không nghĩ lạm phát năm tới vượt quá 15%. Năm 2009, tôi nghiêng về dự báo suy thoái kinh tế thế giới sẽ xảy ra nghiêm trọng, hơn là một cơn sốt về giá", ông Lịch phân tích.
Lương thực, thực phẩm là thủ phạm gây bão giá trong những tháng đầu năm. Khi nhóm hàng này giảm giá, dễ dàng kéo chỉ số chung xuống mức âm. Ảnh: Hoàng Hà. |
Tiến sĩ Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế Học viện Tài chính cũng cho rằng mục tiêu CPI của năm tới nên để ở mức dưới hai con số. Tuy nhiên, theo ông Long, Việt Nam chưa đối mặt với nguy cơ thiểu phát, bởi kinh tế vẫn tăng trưởng dù khó đạt chỉ tiêu đề ra, và giá mới giảm trong một tháng, chưa thành một xu hướng liên tục.
"Cần phân biệt giảm phát và thiểu phát. Ở trường hợp thứ nhất, giá giảm nhưng tăng trưởng vẫn ở mức dương. Khi giá giảm liên tục và GDP ở mức âm, nền kinh tế mới rơi vào tình trạng thiểu phát. Hậu quả của thiểu phát nghiêm trọng không kém gì lạm phát", ông Long nhấn mạnh.
Theo phân tích của ông Long, sau quá trình chống lạm phát quyết liệt, có 3 nguy cơ đẩy nền kinh tế vào tình trạng giảm phát. Nguy cơ thứ nhất xuất phát từ việc áp dụng các giải pháp chống lạm phát quá liều, chẳng hạn như thắt chặt tiền tệ, tài khóa và hạn chế cầu quá mức. Thứ hai là việc sử dụng các biện pháp ngăn ngừa lạm phát một cách cứng nhắc như trực tiếp kiểm soát giá của một số mặt hàng. Nguy cơ thứ ba đến từ những sai lầm trong điều hành chính sách vĩ mô. Song cả ba nguy cơ này chưa lộ diện ở Việt Nam. Những khó khăn từ kinh tế thế giới và việc CPI ở mức âm mới phát đi cảnh báo giúp cơ quan hoạch định chính sách có thể tiên liệu sớm, chứ chưa hình thành nguy cơ thiểu phát.
"Còn quá sớm để nói tới nguy cơ thiểu phát cũng như giảm phát. Tốc độ tăng CPI 10 tháng lên đến 21,64% và so với cùng kỳ là 23,15% vẫn quá cao. 2 tháng cuối năm ít có khả năng giá tiếp tục giảm, vì theo quy luật đây là thời điểm nhu cầu tiêu dùng tăng cao. Nếu CPI tiếp tục ở mức âm trong tháng 11 và tháng 12, lúc ấy nguy cơ giảm phát mới rõ ràng", ông Long nói thêm.
Nguy cơ suy thoái chưa lộ diện, song việc điều chỉnh liều lượng của "bài thuốc" chống lạm phát đã được nhiều người đề cập. Ông Trần Du Lịch cho rằng, ngay từ bây giờ, cần tính tới các giải pháp kích cầu tiêu dùng, kích cầu đầu tư, mở rộng tín dụng, hạ thấp lãi suất, tiếp sức cho thị trường bất động sản. Năm 2009, dự báo thế giới vẫn chưa qua cơn khủng hoảng tài chính, niềm tin của các nhà đầu tư sụt giảm. Việt Nam sẽ đối mặt với 3 thách thức, xuất khẩu bị đe dọa, vốn đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài sẽ không giải ngân nổi. Đầu tư trong nước sẽ là yếu tố quyết định.
Từ góc độ của chuyên gia trong lĩnh vực giá cả, tiến sĩ Ngô Trí Long cho rằng, kích cầu đầu tư lúc này vẫn còn hơi sớm. Bởi lạm phát mới được kiểm soát bước đầu, chứ chưa hoàn toàn bị đẩy lùi. Tuy nhiên, nên xem xét điều chỉnh dần chính sách thắt chặt tiền tệ và kích cầu tiêu dùng trong dân cư.
Gói giải pháp mà Ngân hàng Nhà nước công bố hôm 20/10 được giới chuyên gia nhìn nhận như một động thái linh hoạt, kịp thời và khá khôn ngoan, nhằm nới lỏng chính sách tiền tệ trong bối cảnh cả thế giới đối mặt với nguy cơ suy thoái, tín dụng trong nước tăng trưởng chậm chạp.
Ông Nguyễn Đức Kiên, Ủy viên Ủy ban Kinh tế Quốc hội cho biết, ủy ban đã cảnh báo về vấn đề thiểu phát để Chính phủ có biện pháp điều chỉnh thích hợp, đặc biệt là xử lý an sinh xã hội. "Nếu tiếp tục giữ chính sách thắt chặt tiền tệ, giảm dự nợ tín dụng ở mức dưới 20% chắc chắn có thể hình dung từ nay cho tới tháng 6 sang năm, hàng trăm nghìn doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ như thế nào. Không thể làm một cái gì cứng quá đến mức đẩy hàng triệu người lao động vào cảnh thất nghiệp", ông nói thêm.
Trao đổi với báo chí tại hành lang Quốc hội hôm 29/10, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Võ Hồng Phúc cho biết, chưa thể kết luận nền kinh tế có đối mặt với nguy cơ thiểu phát hay không, song Chính phủ vẫn đề phòng các biện pháp để ngăn ngừa, vì chống thiểu phát còn mất nhiều thời gian hơn lạm phát.
Song Linh