Hơn hai năm đã trôi qua kể từ khi Chủ tịch UBND TP HCM Lê Thanh Hải ký kết bản ghi nhớ cùng Chủ tịch tập đoàn Siemens Heinrich V. Pierer về nghiên cứu khả thi dự án hai tuyến metro ưu tiên tại thành phố, mở ra một cuộc đua ngầm giữa các nhà thầu đến từ Đức, Pháp, Mỹ, Nhật, Nga và cả Hàn Quốc. Theo thông tin từ Ban Chuẩn bị dự án đường sắt nội đô (UMPU), đến nay cuộc đua đã tạm định hình với ba gương mặt nổi lên là Siemens (Đức), Jobrus (Nga) và liên danh các doanh nghiệp Nhật đăng ký sáu tuyến metro. Khâu chuẩn bị cho các dự án này cũng đã bước vào giai đoạn cuối là vận động tài chính cho dự án.
Nhà đầu tư "chạy" vốn
Vào khoảng tháng 2/2003, tập đoàn Siemens đã đặt vấn đề với UBND TP HCM cho phép họ được lập nghiên cứu khả thi hai tuyến metro đầu tiên tại thành phố là Bến Thành - Tham Lương và Bến Thành - bến xe miền Tây, tự lo kinh phí. Sau đó, Siemens đã vận động được Bộ Kinh tế và Lao động Đức tài trợ khoảng 600.000 đôla để lập dự án hai tuyến metro này với chiều dài hơn 20,5 km.
Theo UMPU, báo cáo nghiên cứu khả thi hai tuyến metro này, do nhóm chuyên gia Đức và Việt Nam cùng lập, hiện đang trong giai đoạn hoàn chỉnh lần cuối trước khi được trình lên Thủ tướng vào tháng 9 năm nay. Song song với quá trình lập nghiên cứu khả thi, Siemens đã tiếp cận các nhà tài trợ để huy động nguồn vốn cho dự án trị giá 800 triệu euro này.
Theo một vị lãnh đạo của thành phố, tập đoàn Siemens, ngoài việc tranh thủ sự ủng hộ của các thượng nghị sĩ Đức với đề nghị vay vốn ODA cho dự án, còn tạo điều kiện cho các quan chức của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Giao thông Vận tải và của TP HCM gặp gỡ các nhân vật có “trọng lượng” của Đức trong việc ra quyết định cho vay.
Ngoài ra, nhà đầu tư này còn vận động cả nguồn vốn vay ODA từ Chính phủ Áo, nơi Siemens đặt nhà máy sản xuất, nguồn vốn vay từ Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) và cả vốn vay tín dụng xuất khẩu từ các ngân hàng của Đức.
Chậm hơn Siemens một chút, Jobrus Ltd., một tập đoàn tài chính của Nga, bắt đầu tìm hiểu các dự án metro tại Việt Nam từ cuối năm 2003. Sau đó, khi vào TP HCM, đại diện tập đoàn cũng đã ký kết một bản ghi nhớ với Sở Giao thông Công chính về việc lập nghiên cứu tiền khả thi một số tuyến.
Hiện tại, Jobrus đang chuẩn bị báo cáo phương án tài chính của ba tuyến trong nội thành cho lãnh đạo TP HCM, bao gồm cả tuyến Gò Vấp - Khánh Hội theo đề nghị từ phía Việt Nam. Kinh phí ước tính cho ba tuyến metro này có thể lên tới 1,3-1,4 tỉ đôla Mỹ, theo phía Jobrus, họ sẽ huy động vốn tại Nga và nhiều nước khác.
Vào tháng 3, với sự hậu thuẫn từ Bộ Kinh tế - Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản và Cơ quan Xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO), Hiệp hội Đầu máy Nhật Bản (JORSA) cùng Cơ quan Dịch vụ kỹ thuật đường sắt Nhật Bản (JARTS) đã tổ chức hội thảo giới thiệu những công nghệ tiên tiến nhất trong lĩnh vực metro tại TP HCM. Đây được xem là bước đầu tiên.
Theo UMPU, ngay sau khi được JETRO và một số tập đoàn công nghiệp lớn tài trợ khoảng 400.000 đôla Mỹ, JARTS bắt tay vào lập nghiên cứu khả thi dự án tuyến metro kết hợp với tuyến xe buýt từ Bến Thành đến thành phố Biên Hòa của Đồng Nai. Theo đề xuất của JARTS, một tuyến tàu điện ngầm dài 13,7 km sẽ được xây dựng từ Bến Thành đến Thủ Đức và sau đó là làn đường 14,5 km dành cho xe buýt từ Thủ Đức đi Biên Hòa.
Một nhóm các nhà đầu tư lớn của Nhật, trong đó có cả Sojitz, Mitsubishi Heavy Industries đang tích cực vận động nguồn vốn vay cho dự án lên đến 700 triệu đôla Mỹ này.
Lãnh đạo thành phố cũng tìm tài trợ
Tại buổi tiếp ông Manfred Carstens, Chủ tịch Ủy ban Ngân sách của Quốc hội Đức vào tuần rồi, Chủ tịch UBND TP HCM Lê Thanh Hải đã đặt vấn đề vay 100 triệu euro từ Chính phủ Đức cho hai tuyến metro ưu tiên do Siemens lập nghiên cứu khả thi.
Trong các chuyến đi công tác nước ngoài, Chủ tịch và các Phó chủ tịch thành phố đều tranh thủ tiếp thị dự án metro đến các quan chức và nhà đầu tư nước ngoài.
Tại buổi tiếp Quốc vụ khanh Bộ Giao thông - Đổi mới và Công nghệ Áo vào cuối tháng 7 vừa qua, Chủ tịch Lê Thanh Hải cũng đặt vấn đề Chính phủ Áo hỗ trợ khoảng 40 triệu euro cho dự án hai tuyến metro ưu tiên của thành phố. Trong dự án nói trên, phần vốn góp của thành phố sẽ chiếm khoảng 30%, dự kiến sẽ vay từ các quỹ hỗ trợ phát triển với lãi suất 0%, riêng phần vốn TP HCM và Siemens đang vận động từ ADB là 300 triệu euro.
Tuy nhiên, theo Chủ tịch Lê Thanh Hải, cả Trung ương, ADB lẫn Chính phủ Áo hiện vẫn đang theo dõi sát sao những động tĩnh từ phía Chính phủ Đức trong việc cấp vốn ODA cho dự án, và xem đây là sự hậu thuẫn của Chính phủ Đức đối với nhà đầu tư của họ.
“Do đó, chúng tôi đánh giá cao tầm quan trọng của phần vốn ODA từ phía Đức. Nếu được chấp thuận cho vay thì việc huy động phần vốn còn lại hoàn toàn khả thi”, ông Hải nói với các thượng nghị sĩ trong Ủy ban Ngân sách Quốc hội Đức hôm 4/8.
Đối với dự án tàu điện ngầm Bến Thành - Biên Hòa do các nhà đầu tư Nhật đề xuất, việc vận động vốn vay ODA của Chính phủ Nhật còn đến từ phía Bộ Giao thông Vận tải. Trong một dịp trao đổi với báo chí gần đây, Bộ trưởng Đào Đình Bình cho biết, về cơ bản Chính phủ Nhật đã đồng ý tài trợ 620 triệu đôla Mỹ để thực hiện dự án.
(Theo TBKTSG)